Երևույթի արմատները մեր անցյալում են
«Les Nouvelles d&undefined;&undefined;ArΗenie»-ամսագրին Ռուբեն Հայրապետյանի տված հարցազրույցում «Վահե Ավետյան» քաղաքացիական նախաձեռնության նախաձեռնող խմբի անդամների հասցեին հնչեցված մեղադրանքներին երեկ հանգամանորեն անդրադարձավ նախաձեռնության անդամ, ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը: Ռ. Հայրապետյանի հիշատակումներից անմասն չէր մնացել նաև Երվանդ ՄԱՆԱՐՅԱՆԸ:
- Իհարկե, այն անձնավորությունը, ում որևէ հարցում մեղադրում են, բնական է, որ պետք է պաշտպանվի և բարոյական պահանջներ ներկայացնի: Բայց ես բացահայտորեն տեսնում եմ, որ Վահե Ավետյանի խնդրում նա անկեղծ չի: Ես մի ամբողջ կյանք թատրոնում եմ, ռեժիսոր եմ: Եվ եթե ռեժիսորը չի կարողանում կերպարի արածների բուն շարժառիթները գտնել, նա ռեժիսոր չի: Ես ռեժիսոր եմ, ես գիտեմ կերպարի շարժառիթները որոնք են: Եվ այն ամենը, ինչ Ռուբեն Հայրապետյանը ասում է իր վրայից այդ մեղքը հանելու համար, մեղմ ասած` ընդունելի չէ:
Իսկ նման երևույթներն այսօր չեն ծագել:
- Այսինքն, այդ ամենի արմատներն անցյալո՞ւմ են:
- Իհարկե: Ըստ որում ես էլ եմ գալիս անցյալից: Ես էնդեղ ուսանել եմ, էնդեղ ամուսնացել եմ, աշխատել եմ: Այսինքն, իմ ողջ գիտակցական կյանքը կապված է էդ անցած հասարակության հետ: Եվ ես գիտեմ, որ էնտեղ շատ մեծ թերություններ ու բացեր կային: Բայց դա իրավունք չի տալիս ինձ այդ բացերի հետևորդը լինել: Եվ եթե մարդուն սպանում են, ես դրա դեմ բողոքում եմ:
- Երբ Ռ. Հայրապետյանն ասաց, թե մանդատից հրաժարվում է, շատերը տարակուսեցին: Հիմա կարծեք` փոխել է որոշումը:
- Երբ նա հայտարարեց մանդատը ցած դնելու մասնին, ես հավատացի: Պետք չի նրան այդ մանդատը: Այդ մանդատը կարծես նրան պարտադրում են: Եվ ոչ միայն նրան: Մանդատ շատերին «պետք» չէ: Ավելի ճիշտ` պետք է միայն իրենց անձն ու բիզնեսն ապահովագրելու համար: Ի՞նչ եք կարծում, որքան է այսպես շարունակվելու:
- Մինչև այս հասարակությունը դառնա ժամանակին հարիր, ժամանակին համապատասխան: Մեր հասարակության պատմությանը մի աչք նետենք. ի՞նչ երկիր ենք ունեցել, այդ երկրից ի՞նչ է մնացել...
- Սրանք բոլորը իրար հետ շաղկապված հարցեր են: Մենք ժողովրդավարություն ենք ստեղծում մի երկրում, որտեղ դրա հետքն անգամ չի եղել: Մեր հասարակության մի զգալի մասը եղել է թուրք մտածողության իշխանության տակ, մի մասը եղել է պարսիկ մտածողության ազդեցության տակ, մյուս զգալի մասը կապված էր ցարական Ռուսաստանի հասարակության մտածողության հետ: Այսինքն, հետքն անգամ չի եղել ժողովրդավարության: Մենք գիտենք` ինչ է ժողովրդավարությունը, մենք հիմար ժողովուրդ չենք, բայց լավ ու վատը տեսնելը մի բան է, լավ ու վատը զգալը, ընդունելն ու դրանում ապրելն ուրիշ բան է: Մենք միանգամից ուզում ենք ժողովրդավար երկրների հասարակությունների հետ ոտք մեկնել` նրանց հավասար: Չի լինի:
- Ինքներս մեր առջև միանգամից շատ մե՞ծ խնդիր ենք դնում:
- Ոչ: Այդ խնդիրը մեր առջև դնում է պատմությունը: Մեր հասարակության տարբեր մասերը եկել են աշխարհի տարբեր երկրներից և իրենց հետ բերել են իրենց նախնիների ծանր հուշերը: Ջարդ, կոտորած, փախուստ... սա են բերել: Դուք ի վիճակի՞ եք պատկերացնել էս ամբողջ խառնիճաղանջ երևույթը, և դա մեկ հոգու մտածողության ու հոգու մեջ:
- Մենք ի վիճակի ենք մաքրվել այդ ամենից, ինչքա՞ն ժամանակ կպահանջվի դրա համար:
- Երկար ժամանակ: Կարող է պատահել` իմ ծոռը մաքրված լինի էս ամենից և դժվարությամբ հասկանա, թե իր մեծ պապն ինչ էր ուզում: Շատ դժվար գործընթաց է դա: Այ, դրա հետ է, որ մենք չենք հաշտվում: Դրա հետ հայը դժվարանում է հաշտվել, որովհետև ինչպես Թումանյանն է ասում` մեր միտքը պայծառ, մեր միտքը թռչում է դեպի հեռուները, իսկ մեր կյանքը` կարճ: Մենք հիանալի տեսնում ենք, թե ինչպիսին պետք է լինի ապագան, բայց ինքներս ապրում ենք ծանրագույն պայմաններում, որովհետև մեր հուշերի մեջ դեռևս մնում է դաժանություն տեսած մեր անցավորների մտածողության հետքը:
- Եվ այդ ծանր հուշերի առկայությամբ Դուք, ինչպես տեսնում եմ, շարունակում եք մնալ լավատես:
- Եվ դա միակ ճանապարհն է` որպես մարդ գոյությունը շարունակելու: Ես այն համառ համոզմանն եմ, որ մենք նախ մարդ ենք, հետո ազգային պատկանելություն ունենք. Աստված մեզ ստեղծել է մարդ, հետո տվել է ազգային պատկանելիություն: Ես նախ մարդ եմ, հետո հայ եմ:
