...ՆԱԵՎ` ՄԵՆԵՋԵՐ ՈՒ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԻՉ


Ինչպես և սպասելի էր, երկար ժամանակ չէր պահանջվելու, որպեսզի Մշակույթի նորանշանակ նախարարը լիարժեքորեն տիրապետեր ոլորտի նրբություններին` առանձնացնելով առաջնահերթություններն ու նորովի ուրվագծելով մշակույթի զարգացման ուղին հետայսու: Սպասելի էր, որովհետև իր աշխատած տարիներին, իր ղեկավարած` Հայաստանի հանրային ռադիոյում, ապա` Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդում ու դրանից էլ շատ առաջ, ձեռքը շարունակ երկրի մշակութային զարկերակին է եղել: Թե´ գործի բերումով և թե´ անձնական հետաքրքրությունների լայն շրջանակում մշակույթը միշտ կիզակետ է եղել Արմեն Ամիրյանի համար: Եվ ՀՀ մշակույթի նախարար նշանակվելու լուրը ջերմորեն ողջունողների վստահությունը չափազանցված չէր: Ու չի զարմացնում այն իրողությունը, որ պաշտոնավարելու երկու ամիսների ընթացքում նա նախարարության անելիքների մասին խոսում է «հնաբնակի» լավատեղյակությամբ ու հարազատ օջախը շեն պահելու համար մտահոգ տանտիրոջ պատասխանատվությամբ:

Ժամանակի առումով թվում էր, թե զրույցն այնքան էլ երկար չտևեց, սակայն ձայնագրությունը վերծանելիս նախ հաճելիորեն զարմացրեց դրա տարողունակությունը, ապա ափսոսանք հարուցեց. տպագիր մամուլի ծավալային հնարավորությունները լրագրողներիս մղում է սեղմել ասելիքը: Արդ, փորձենք հնարավորինս սեղմ, բայց չաղճատելով ներկայացնել նախարար Արմեն ԱՄԻՐՅԱՆԻ նկատառումներն ու առաջնահերթ անելիքները:

- Դուք ոլորտին ավելի քան լավատեղյակ եք` հաշվի առնելով ձեր անցած ճանապարհը: Անվերջ ժողովրդի հետ լինելով, նաև, այո, ժողովրդական լինելով, դուք լսել եք, ականջ ու դուռ չեք գոցել ոչ մի խոսքի, ոչ մի կարծիքի առջև: Բայց մեր պաշտոնյաների թիվ մեկ խնդիրն այն է, ավելի կոպիտ չեմ ուզում ասել, որ նրանց դռներն ու ականջները բաց են միայն իրենց խորհրդական կոչվածների առջև, ովքեր բնականաբար չեն տիրապետում կամ չեն ուզում իրականությունը ներկայացնել:

- Ես կարծում եմ, որ արդեն կոտրել եմ այդ կարծրատիպը. առաջին իսկ օրից հայտարարած` իմ բաց և թափանցիկ աշխատանքը շարունակվելու է: Մեր բոլոր խորհրդակցությունները բառացիորեն լուսաբանվում են` տողի և բառի ճշտությամբ: Եթե նկատել եք` ես ունեմ հրաշալի մամուլի քարտուղար` Ռուզաննա Խաչատրյանը, ով կրթված, ճանաչված, փորձառու անհատ է: Անձ, ով շատ հաճախ ընդդիմադիր է իմ կարծիքներին, և ես ուրախ եմ դրա համար: Նույնը կասեմ նաև խորհրդականների, տեղակալների մասին: Նրանք այնպիսի մարդիկ են, ովքեր սեփական կարծիքներ ունեն և շատ պատրաստված են: Եվ մենք հաճախ ունենում ենք ընդդիմախոսություններ` այս կամ այն նախագծի վերաբերյալ, ինչի արդյունքում բացահայտում ենք ճշմարտությունը: Բացի այդ, չմոռանանք, որ լինելով լրատվադաշտի մարդ` ես ունեմ հարյուրավոր ընկերներ, ովքեր ինձ առաջարկներ, հուշումներ են անում անձամբ կամ սոցցանցերով: Շփումները շատ են: Ես իմ կյանքի ոճը չեմ ցանկանում փոխել:

 Հիմա մտածողության փոփոխության խնդիր կա, որովհետև սկսած նախարարությունից, մինչև ՊՈԱԿ-ների աշխատակիցներ` մտայնության տարբերություն եմ տեսնում և ոչ թիմային աշխատանք: Պետք է աշխատակիցները որդեգրեն այն քաղաքականությունը, որով առաջնորդվում է նախարարությունը: Անհրաժեշտ է մշակույթի այն ոլորտների կապիտալիզացիա, որոնցով հնարավոր է մշակույթը դիտարկել որպես վաճառվող արվեստ և հանրային մշակույթ` լայն սպառման համար: Սրանք բոլորն էլ մշակույթ են, բոլորն էլ իրենց տեղը, դերն ու նշանակությունն ունեն մեր իրականության մեջ: Բայց պետք է մենք կարևորենք այդ ուղղությունները, այդ շերտերը, որոնք առայժմ չենք նկատում: Շատ հաճախ տեսնում ենք բարձր արվեստը, չենք տեսնում մնացյալ շերտերը, որոնք մեր հասարակության համար կարևոր են: Կամ տեսնում ենք միայն կոմերցիոն հատվածը` անտեսելով բարձր մշակույթը: Այստեղից էլ ծագում են մեր կառավարման համակարգի խնդիրները:

- Ասել է թե` արդեն որոշակիացվել են շեշտադրումները: Վերջին տարիներին կարծես ակտիվացել է մշակութային կյանքը, բայց ընդամենը միջոցառումների, այլ ոչ թե արվեստի զարթոնքի տեսքով: Իրականում մշակութային միջավայր չի ձևավորվում: Ի՞նչը կնպաստի այդ միջավայրի ձևավորմանը և կազմակերպվող տարաբնույթ միջոցառումներն արվեստի մակարդակի բարձրացնելուն:

- Շատ պարզ քայլեր են պետք: Լավ նկատեցիք, որ վերջին տարիներին շատ մշակութային միջոցառումներ կային և հիմնականում` Երևանում: Իսկ մարզե՞րը, շրջաննե՞րը, գյուղե՞րը: Գյուղում ապրող երեխան, հոգևորականը, զինվորն ինչո՞վ պետք է սնվի, ո՞ր մշակույթով: Մենք փորձում ենք քաղաքականությունը փոխել նաև այս առումով: Հաջորդ տարի շուրջ 400 մշակութային միջոցառումներ ենք ծրագրել մարզերում:

Բառի բուն իմաստով` միջոցառումներ, որովհետև մշակութային միջոցառումը փոխում է տվյալ մարզում, բնակավայրում ապրողի գիտակցությունը: Հիշո՞ւմ եք, խորհրդային տարիներին գրեթե վերացել էր գյուղի և քաղաքի տարբերությունը: Նույն կրթական համակարգն էր, նույն ներկայացումները, ֆիլմերը: Այսօր տարբերությունը հսկայական է: Շատ հաճախ ես նկատում եմ, որ գյուղում ապրող երեխան կամ երիտասարդը Երևանում ապրողներին չի հասկանում: Տարբեր մտածողություններ ունեն, տարբեր արժեհամակարգերում են մեծացել: Չեմ ուզում ասել, թե որն է լավ, որը` վատ, բայց տարբեր են:

- Մարզերի միջև էլ տարբերություն կա:

- Լոկալ զարգացումներ են տեղի ունենում: Մարզերի մշակութային կյանքը, եթե կա այդպիսին, մնում է միայն մարզի տարածքում: Հենց այդ նպատակով էլ մեր թատերահամերգային կոլեկտիվները շուրջ 400 այցելություն պետք է կատարեն հանրապետության մարզեր` գալիք տարվա ընթացքում: Ավելին, մարզային մշակութային միավորները ևս պետք է փոխադարձ այցելություններով հյուրընկալվեն միմյանց: Սա կարևորագույն ծրագրերից մեկն է, որում ներառվում է նաև ֆիլմերի ցուցադրություն: Հիմա հատուկ շարժական տեխնիկա ենք գնում, որ կարողանանք հայկական ֆիլմերի ցուցադրություն կազմակերպել: Այո, շարժական, շրջիկ կինոթատրոն: Ես կարծում եմ այդ ֆիլմերը դիտելուց հետո տրամադրությունների որոշակի փոփոխություն կնկատվի` դրական առումով: Լինելու է և գրքի ու գրականության տարածում: Օրինակ, Երևանում ձևավորված երիտասարդների խմբերով և գրականագետների, հոգևորականների ուղեկցությամբ արշավներ ենք կատարելու, դիցուք` Դիլիջանի անտառներ: Ճանապարհին, խարույկի շուրջ, վրանների մեջ կոլեկտիվ ընթերցանություն կկազմակերպվի: Միևնույն ժամանակ հոգևորականների և մասնագետների աջակցությամբ կհավաքենք անտառներում թափթփված մեր սուրբ մասունքները (խաչքարերի կտորներ, եկեղեցիների մասունքներ) և մաքրելով` կտեղադրենք նույն մարզի ամենամոտ հոգևոր կենտրոններում: Առաջին հայացքից թերևս սկզբում ակնհայտ փոփոխություններ չնկատվեն, բայց այդ ամենը զգացական, լուրջ ազդեցություն կունենա:

- Տարիներ շարունակ ասվել է, որ արվեստն էլիտար ոլորտ է և էլիտային կարող է ծառայել, որովհետև շարքային քաղաքացին վճարունակ չէ: Ներողություն, բայց վճարունակներն էլ, մեծամասամբ, երևի թե բարձր արժեքի սպառող չեն: Չե՞ք կարծում, որ պետական քաղաքականությամբ պետք է վերահսկվի այն, ինչը մատուցվում է. և´ երաժշտությունը, և ինչո՞ւ չէ` նաև հեռուստաեթերով հեռարձակվողը:

- Թույլ տվեք այլ մոտեցում առաջարկել. ոչ թե վերահսկել, այլ լավագույն առաջարկով ձևավորել լավագույնի պահանջարկ: Մենք ունենք բոլոր հնարավոր միջոցները, որ նույն հեռուստատեսության հետ իրականացնենք բարձրարժեք ֆիլմերի, հաղորդումների պատվեր, ինչն էլ կդառնա այսօրվա հեռուստաարտադրանքի հակակշիռ: Նույնը` թատրոններում. բեմադրել դասական հեղինակների լավագույն ստեղծագործությունները: Օրինակ, երեկ «Պեպոյի» առաջնախաղն էր` Սունդուկյան թատրոնում: Մոտ ամիսուկես առաջ Օպերային թատրոնում «Տոսկայի» առաջնախաղն էր. հրաշալի ներկայացումներ` ժամանակակից գրեթե բոլոր միջոցների օգտագործմամբ: Հաջորդ տարվանից գրեթե բոլոր թատրոններում ունենալու ենք 3-4 առաջնախաղեր` նման որակի և նման ոճի: Մի խոսքով, մեր առաջարկներով պետք է ձևավորենք պահանջարկ, այլ ոչ թե վերահսկենք:

- Թատերական հանրությանն այսօր հետաքրքրում է Գյումրիի և Վանաձորի թատրոնների վիճակը, որտեղ ընտրություններ են լինելու:

- Ավելացնեմ նաև Գորիսը. այնտեղ ևս շուտով պետք է լինի տնօրենի ընտրություններ: Սկզբունքները նույնն են: Առաջինը Գյումրու թատրոնի տնօրենի մրցույթի հայտարարությունն էր, որտեղ պայմանները շատ խստացրել էինք: Պարզվեց, որ չկային մարդիկ, ովքեր կբավարարեին այդ խիստ պահանջները: Ստիպված եղանք երկրորդ հայտարարության մեջ մեղմացնել պայմանները: Եվ ունեցանք թեկնածուներ: Նույնը կլինի Վանաձորի, Գորիսի պարագայում: Ցավում եմ, բայց թատրոնի կառավարման մասնագետներ, ովքեր ունեն բավարար աշխատանքային փորձ, Հայաստանի Հանրապետությունում գոյություն չունեն: Կամ, եթե կան` չեն ցանկանում գնալ այդ թատրոնում աշխատելու:

2017-ին Օպերայի, գուցե նաև Պարոնյանի և Սունդուկյանի անվան թատրոնների բեմահարթակի վերին հատվածում ունենալու ենք վազող տողի էկրան, որտեղ թարգմանաբար ներկայացվելու են բեմադրությունները: Օպերայի պարագայում դրանք կներկայացվեն անգլերեն թարգմանությամբ, որովհետև օպերաները հիմնականում հայերեն ու իտալերեն են:

- Լիբրետո՞ն է ներկայացվելու, թե՞ բոլոր դերերգերը:

- Կարծում եմ` բոլոր դերերգերը: Սրանից բացի, թանգարանների համար նախատեսել ենք բջջային հավելվածների ստեղծում. թարգմանիչներ` 10 լեզուներով: Այդ նույն բջջային հավելվածի մեջ մենք ուզում ենք ներառել թարգմանիչներ թատերական սրահների համար: Այդ կերպ թանգարանի այցելուն հեռախոսով կտեղեկանա թատերական ներկայացումների մասին: Այսպիսի նորարարությունները զբոսաշրջիկներին ևս կուղղորդեն դեպի թատերական արվեստ: Այլապես Հայաստան այցելողները բավարարվում են միայն պատմամշակութային որոշ հուշարձաններ դիտելով: Մինչդեռ մենք ունենք նաև ժամանակակից արվեստ, որը հրաշալի կերպով կարելի է հրամցնել:

- Դուք նշել էիք, որ գրահրատարակչական գործունեությունը ևս Ձեր անելիքների առաջնահերթություններից է:

- Այո, որովհետև գրահրատարակչական ոլոտը կարևոր հիմքերի հիմքն է, որովհետև մշակույթ ունենալու համար առաջին հերթին պետք է ունենալ գրականություն: Դա մենք ունենք, բայց պետք է կարողանանք այդ գրականությունը ճիշտ օգտագործել: Մինչև օրս հրատարակվող գրքերը տեխնիկական և որակակական առումով խոտան են եղել. հրատարակիչները փաստորեն խաբել են պետությանը: Իհարկե` ոչ բոլորը. եղել են նաև բարեխիղճ հրատարակիչներ: Բայց պետք է ճիշտ մեխանիզմներ օգտագործել: Մենք եկող տարեսկզբին գրքերի հրատարակության աջակցության համար կկազմակերպենք հեռուստահաղորդում` հետևյալ ձևաչափով. հաղորդմանը կմասնակցեն 5 հրատարակիչներ, 15 գրողներ և մշակույթի 30 գործիչներ: 5 հրատարակիչները 15 գրողներից կընտրեն մեկական գիրք` հրատարակելու համար: Եվս 5 հեղինակների գործերը ընտրում է պետությունը, բայց` մշակույթի գործիչների և հեռուստադիտողի քվեարկությամբ: Գրողներն իրավունք ունենք հրավիրել դերասան (մեր հաշվին, իհարկե)` ներկայացնելու իրենց ստեղծագործությունները: Դա մոտ եռամսյա հեռուստատեսային շոու է լինելու, որի ընթացքում մեր հասարակությունը ոչ միայն կհետևի կամ կանի գրքերի հրատարակման իր ընտրությունը, այլ նաև կծանոթանա գրականությանը: Արդյունքում հրատարակվելիք գրքերը նաև փնտրված կդառնան:

- Դուք ներկայացրիք տարբեր ոլորտներում իրականացվելիք բազմածավալ աշխատանք, որի իրականացման համար մեծ հմտություններ են պետք: Վերջին շրջանում հաճախ է քննարկվում, թե նախարարը պետք է լինի սոսկ մենեջեր, սոսկ կազմակերպիչ: Ո՞վ է մշակույթի նախարարը:

- Ոչ միայն մենեջեր, ոչ միայն կազմակերպիչ, բայց նաև` մենեջեր, նաև` կազմակերպիչ: Մշակույթի նախարարը շատ լավ պետք է տեղյակ լինի այն մշակութային իրադարձություններին և զգացողություններին, որոնք առկա են մեր հասարակության մեջ: Այն սպասումներին, այն ահազանգերին, որոնք մեր իրականության մեջ կան: Որովհետև մենք տեսնում ենք բազմաթիվ շեղումներ, որոնց ճանապարհը պետք է փակել: Փակել` բարձր արվեստով, բարձր մշակույթով: Պարզապես շրջահայաց մարդ պետք է լինի նախարարը, ով ծանոթ է մշակույթին, գիտի մշակույթը, մշակույթի մարդկանց: Ամենակարևորը` սիրում է իր հայրենիքը և ժողովրդին:

- Կա՞ խնդիր, որին կուզենայիք անդրադառնալ:

- Խնդիր` չէ, ոլորտ, որը շատ կարևոր է մեր մշակութային բոլոր ոլորտներից և բավական բարդ ու խճճված է: Պատմամշակութային ժառանգության մասին է խոսքը: Փորձում ենք դա էլ կարգավորել: Օրենքների բացթողումների հետևանք են այդ խճողումները: ՀՀ քաղաքացին սեփականություն ունի պահպանվող պատմամշակութային հուշարձանի տարածքում, ինչը շատ հաճախ դժգոհությունների, օրենքի հետ բախումների առիթ է դառնում: Մենք ունենք ընդամենը 250 միլիոն դրամ` նորոգելու, պահպանելու, ամրակայելու համար Հայաստանով մեկ սփռված 24 հազար հուշարձաններ, և ամեն օր հայտնաբերվում են նորերը: Եվ երբ 250 մլն դրամը բաժանում ես 24000-ի, հասկանում ես, որ դա չնչին գումար է կատարվելիք մեծածավալ աշխատանքների համար: Եվ մենք որոշեցինք մի փոքր փոխել ուղղությունը, ու մաս առ մաս նորոգել -արմակայել դրանք: Հաջորդ տարի սկսելու և ավարտելու ենք 7 պատմամշակութային հուշարձանների ամրակայումն ու նորոգումը, որոնք հանրությանը կհանձնենք հանդիսավոր պայմաններում: Այդ կերպ` միջոցները կենտրոնացնելով, կարծում եմ` ավելի շոշափելի աշխատանք կատարած կլինենք:

Մենք ուշադրության կենտրոնում ենք պահում Արամ Մանուկյանի տունը, որտեղ հունվարի 29-ին միջոցառում ենք ծրագրել: Օրենքով այն պաշտպանված է, և մենք փորձելու ենք ամեն ինչ անել` հանրային ուշադրությունը շենքի վրա սևեռելու: Դրա հետ կապված խրթին հարաբերություններ կան: Նախկին սեփականատերը վաճառել է, նոր սեփականատեր կա, որևէ կերպ կադաստրային ձևակերպումներում դա նշված չէ, նոր գնորդը չգիտի ինչի մասին է խոսքը… Սակայն օրենքի չիմացությունը մարդուն չի ազատում պատասխանատվությունից: Այդ միտումներով փայփայում ենք նաև Գյումրիի «Կումայրի» արգելոցը: Վերջին շրջանում ես հաճախ եմ լինում այնտեղ. որոշ շենքերի և միջավայրի վերականգնման ծրագիր ենք իրականացնում: Այնտեղ գտնվում է Մշակույթի նախարարության գրադարանը: Եվ տրամադրություն ու բովանդակություն ստեղծելով` պետք է փորձենք ավելի գրավիչ դարձնել այդ տարածքները, որպեսզի մարդիկ ցանկանան ներդրումներ կատարել հենց այդ տարածքում: