ԻՄԱՍՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՁԵՌՔԲԵՐՈՎԻ ԱՐԺԵՔ ՉԷ

Բանաստեղծ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Հենրիկ ԷԴՈՅԱՆԸ ևս պատկանում է այն սերնդին, որին «վաթսունականներ» ենք կոչում: Նա իր գրական ստեղծագործությունները սկսեց տպագրել 1960-ականներին և իր սերնդակիցներից շատերի նման իր վրա զգաց ժամանակի գրական «գեներալների» հարձակումներն ու հարվածները: Ոմանք նրան ու սերնդակիցներին մեղադրեցին ազգային բանաստեղծության ակունքներից հեռանալու մեջ, սակայն Հենրիկ Էդոյանը չերկնչեց, պահպանեց իր ինքնությունը: - Ձեր սերունդն, իսկապես, մեծ դժվարությունների միջով անցավ, ձեր դեմ սրեր ճոճեցին, քննադատեցին, անգամ հաճախ պատնեշներ դրեցին տպագրութ յան ճանապարհին... Դժվա՞ր էր դիմակայել: - Դժվար չէր, պարզապես երբեմն դառնում էր անտանելի: Աշխարհում լուրջ փոփոխություններ էին տեղի ունեցել, հատկապես գրականության մեջ և արվեստում ի հայտ էին եկել նոր միտումներ, նոր դրսևորումներ, հաստատվել էին նոր հայեցակարգեր, գեղարվեստի ընկալման նոր դրույթներ, մինչդեռ մեզանում առկա էր որոշակի պահպանողականությունը, որն էլ մարտնչող տգիտությամբ առաջ էր շարժվում` խոչընդոտելով նորի ծնունդը: Մենք հասկանում էինք բոլոր նրանց, ովքեր դեմ էին նորացումներին, առաջընթացի ու գեղարվեստական նոր մտածողության հաստատմանը, ուստի երբեմն ժպիտով կամ էլ հեգնանքով էինք նայում մեր շուրջ կատարվողին: Բարեբախտաբար կային նոր արվեստի կողմնակիցներ, կային մարդիկ, ովքեր հասկանում էին, որ իմ սերունդն առաքելություն ունի, ունի հավատամք ու հայեցադրույթներ: Նրանք կանգնում էին մեր կողքին, առանց անջրպետ ձևավորելու` անում էին ամեն ինչ, որպեսզի նորն իր համար ճանապարհ բացի, դառնա ընդունելի արժեք: Հեշտ չէր, իհարկե, այս ամենին հասնելը, բայց հասանք... - Ձեր սերնդին կոչում են հետսևակյան սերունդ: Դուք համաձա՞յն եք այդ բնորոշման հետ: - Իմ սերունդը ձևավորվեց հենց Պարույր Սևակի աչքի առաջ, հետևաբար մենք ոչ թե հետսևակյան, այլ սևակյան սերունդ ենք, որի համար Սևակն առաջնորդ էր: Սևակը շարունակեց նորարարական այն միտումները, որոնք ժամանակին հաստատել էր Եղիշե Չարենցը, Սևակը` Չարենցի նման, ոչ թե ձևի, այլ գեղագիտության նորույթն էր բերում, Չարենցի նման մտածում ազգային բանաստեծության սահմանների ընդլայնման մասին: Մենք դասեր առանք նաև Սևակից, սակայն երբեմն հեռացանք այն ճանապարհից, որը նա էր առաջարկում: Ամեն մեկս ընտրեցինք մեր ճանապարհը` այսպես ձևավորելով 20-րդ դարավերջի և 21-րդ դարասկզբի ազգային բանաստեղծության համապատկերը: - Մեծերի հետ ինչպիսի՞ն էին Ձեր հարաբերությունները: - Մեր մեծերի մեջ կային մարդիկ, ովքեր արդիաշունչ մտածողություն ունեին, ովքեր գնահատում էին ամեն մի արդիական երևույթ, սակայն նրանք քիչ էին, ուստի մեր հարաբերությունները չէին կարող շատ ջերմ լինել, քանզի ոմանք մեզ համարում էին հայ բանաստեղծությունն ավերողներ: Ժամանակն, իհարկե, ցույց տվեց, որ հայ բանաստեղծության ընտրած ճանապարհը ցանկալի պիտի լիներ շատերի համար. այն ներհյուսվում էր համաշխարհային գրականությանը, որն արտացոլում էր նույն այդ համաշխարհային գրականության բոլոր նորացումները: - Պարոն Էդոյան, Դուք շատ երկար տարիներ ղեկավարել եք Երևանի պետական համալսարանի արտասահմանյան գրականության ամբիոնը, վարել եք դասախոսական աշխատանք: Այսօր շատերն են պնդում, թե ուսանողության հիմնական որակներն անկում են ապրել, թե` հատկապես պետական համալսարա նում գլխավորապես չեն սովորում նրանք, ովքեր պիտի սովորեին: Բաժանու՞մ եք այդ կարծիքները: - Բոլոր ժամանակներում էլ նման խոսակցություններ եղել, նման գնահատականներ տրվել են: Սակայն ամեն ինչ պետք է արժևորել ժամանակների համատեքստում, այն պահանջարկների, որոնք ձևավորում է հասարակությունը: Հիմա մենք իրատեսական ժամանակներում ենք ապրում, ռոմանտիզմը հեռացել է, հետևաբար փոխվել է նաև ուսանողի կերպարը: Ողջ երկրում է կրթությունն ընդհանուր անկում ապրել, խաթարվել են շատ արժեքներ, ուստի համալսարանը չէր կարող անմասն լինել: Սակայն, ի բարեբախտություն մեզ, դեռ պետհամալսարանը պահպանել է շատ սկզբունքներ, որակական շատ նիշեր: Դեռ այն շարունակում է հանդիսանալ երկրի գլխավոր բուհը, որտեղ սովորելը պատվաբեր է, քանի որ այստեղ է կուտակված գիտական ահռելի ներուժ, այստեղ են երկրի հեղինակավոր դասախոսները: - Բայց քիչ չեն դեպքերը, երբ հենց պետհամալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողները ցույց են տալիս գրականության բացահայտ անտեղյակություն, չեն մասնակցում գրական կյանքին, չեն կարդում... - Դա մեր բոլորի դժբախտությունն է: Թող տպավորություն չստեղծվի, թե համալսարանում նախորդ տարիներին ու ժամանակներում չեն եղել «պատահական» ուսանողներ: Եղել են: Պարզապես հիմա նրանց թիվն ավելացել է: Եվ այստեղ մեղավորը ընդունելության համակարգն է, երբ դիմորդին հնարավորություն է տրվում ոչ թե մասնագիտություն ընտրել, այլ` ամեն կերպ տեղավորվել բարձրագույն ուսումնական հաստատությունում: Դիմորդը կարող է նշել 10 մասնագիտության ու բուհի անուն: Մի՞թե սա նորմալ երևույթ է, մի՞թե այսպես ենք մասնագետներ պատրաստելու: Բարձրագույն կրթությունը վարկաբեկվում է, հեղինակազրկվում: Քիչ չեն եղել դեպքերը, երբ բժիշկ դառնալու մտադրություն ունեցող մարդը հայտնվել է... գյուղատնտեսական ինստիտուտում... Մինչդեռ գոնե համալսարանը պետք է ի´նքն ընտրեր իր ապագա ուսանողներին, առաջնորդվեր մասնագիտության ընտրության հարցերով: Այո, այսօր շատ քիչ են կարդում, ապագա բանասերները հեռու են գրականությունից և գրական ընթացքից: Սակայն կան նաև այնպիսիք, որոնք մխրճված են գրականության մեջ, ամեն ինչ անում են, որպեսզի ընկալեն գրականությունը, ծանոթ լինեն գրական ընթացքին, որին, ցավոք, ծանոթ չեն մեր շատ գրողներ անգամ: - Ուրեմն, չխոսենք նաև պարբերական մամուլի մասին, երբ հենց լրագրության բաժնի ուսանողներից շատերը տեղյակ չեն, թե ինչ թերթեր են լույս տեսնում Հայաստանում... - Ի դեպ, պետք չէ այդքան խստապահանջ լինել, որովհետև այսօր կան բազմաթիվ էլեկտրոնային կայքեր, որոնք ահռելի տեղեկատվություն են պարունակում, որոնք մարդկանց կապում են աշխարհի հետ: Որպես դրական երևույթ` պիտի նշեմ այն, որ մեր երիտասարդության մեծ մասը տիրապետում է օտար լեզուների, կարդում է օտար լեզուներով, ծանոթ է համաշխարհային մշակութային անցուդարձին: Պարզապես պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի երիտասարդության շրջանում մեծ ծավալներ ընդգրկի սոցիալական ակտիվությունը: Սա է այսօր կարևորը: - Դուք մեր թերթին ծանոթ եք: Ի՞նչ կասեիք մեր ընթերցողին: -Ուրախ եմ, որ «Ավանգարդը» շարունակում է լույս տեսնել: Մի ժամանակ մեծ պատիվ էր մեզ համար «Ավանգարդում» բանաստեղծություններ տպագրելը: Գիտեինք, որ ընթերցողական «շերտը» երիտասարդական է, երիտասարդներն են կարդում այս թերթը: Հիմա, հավանաբար, փոխվել է ընթերցողական կազմը: Ուստի շատ եմ կամենում, որ երիտասարդությունը մղվի դեպի «Ավանգարդ», այնտեղ եղանակ ստեղծի...