«Համամասնական կամ մեծամասնական համակարգերն ինքնին լավը կամ վատը չեն»
Մեծամասնական-համամասնական ընտրակարգերի վերաբերյալ խորհրդարանում կայացած լսումներն ընթացիկ շաբաթում հասարակության ու քաղաքական վերնախավի քննարկման թերևս գլխավոր թեման դարձան: Այդ մասին է նաև զրույցը` Հայ ազգային կոնգրեսի համակարգող Լևոն ԶՈՒՐԱԲՅԱՆԻ հետ:
- Ազգային Ժողովում կայացած լսումների արդյունքում ի՞նչ կարող ենք արձանագրել: Ո՞վ ո՞ւմ ի՞նչ համոզեց :
- Ես չեմ կարծում, որ եղել է որևէ արդյունք: Եղել է ընդամենը տեսակետների փոխանակում: Իսկ եթե այնուամենայնիվ արդյունք փնտրենք, ապա դա այն է, որ Ազգային Ժողովում կայացած ֆորումում հնչեցին խնդրի վերաբերյալ գոյություն ունեցող բոլոր տեսակետները: Այդ թվում նաև մենք առաջին անգամ կարողացանք ԱԺ դահլիճում մեր տեսակետը ներկայացնել:
- Տեսակետները մինչ այդ էլ բոլորին հայտնի էին: Խորհրդարանում այն հնչեցնելն ի՞նչ է փոխում իրականության մեջ:
- Հստակ ներկայացվեց ժողովրդին, որ Հանրապետական կուսակցությունը, կոպիտ ասած, դաղալությամբ է զբաղված: Փորձում է արհեստական ձևերով պահպանել իր իշխանությունը: Հանրապետականները հասկանում են, որ համամասնական ընտրակարգի անցնելու դեպքում խորհրդարանում մեծամասնություն չեն ստանա, կկորցնեն իշխանությու նը:
Մեծամասնականի օրակարգը պահպանում են որպես փրկօղակ, որովհետև մեծամասնական ընտրակարգով իշխանությունների օգտին ընտրակեղծիքներ կատարելու առավելագույն հնարավորություն է ստեղծվում:
- Իսկ մի՞թե համամասնականի դեպքում կեղծիքները բացառվում են:
- Ես չասացի, որ բացառվում են: Պարզապես մեծամասնական ընտրակարգի դեպքում իշխանություններն, օգտագործելով ուժային ռեսուրսները, օգնում են տեղական հեղինակությանը կամ օլիգարխին` ընտրությունները կեղծելու, ընտրողին կաշառելու և ահաբեկելու: Եթե իշխանությունները չունենան տեղական հեղինակություններին շահագրգռելու այդ լծակը, չեն կարող մոբիլիզացնել անհրաժեշտ կեղծիքների համակարգը: Սա է նրանց ամենակարևոր փրկօղակը: Համամասնական ընտրակարգով այդ փրկօղակը չի աշխատում: Երևում է, որ համամասնականով իշխանություններն անգամ կեղծելուց հետո քիչ ձայն են հավաքում, իսկ մեծամասնականով գրեթե 100 տոկոսանոց արդյունք են ունենում:
- Բայց վերջերս մամուլը տեղեկացրեց, որ քաղաքական ուժերը բանակցություններ են սկսել աղանդավորական կազմակերպությունների հետ` որոշակի գումարի դիմաց նրանց անդամներին իրենց համամասնական ցուցակներում անցողիկ տեղեր տրամադրելու շուրջ: Այս երևույթն արդյո՞ք ավելի վտանգավոր չէ ազգային անվտանգության առումով:
- Կոնկրետ որևէ օրինակ նշվո՞ւմ է:
- Կոնրետ օրինակները կհրապարակվեն քիչ ավելի ուշ:
- Երբ այդ մասին խոսակցությունն ավելի կկոնկրետանա, երբ դա ֆանտասմագորիայի ոլորտից անցնի իրականության ոլորտ, այդ ժամանակ էլ խնդիրը կքննարկենք: Հիմա դա ինձ համար հնչում է որպես մի հեքիաթ:
- Բայց այնուամենայնիվ, կարծեմ` գաղտնիք չէ, որ կուսակցությունների ներսում պայքար է սկսվել համամասնական ցուցակներում անցողիկ տեղ ստանալու համար:
- Բայց դա ինչ խնդիր է: Ամբողջ աշխարհում էլ այդ պայքարն ընթանում է, և հարցերը լուծվում են կոնկրետ` բանակցային, քվեարկության մեխանիզմներով:
- Ես նկատի ունեմ այն, որ համամասնական ընտրակարգի դեպքում էլ անցողիկ տեղերի դիմաց կաշառքը մտնում է կուսակցության դրամարկղ կամ, որ ավելի լավ չէ` կուսակցության վերնախավի գրպանը:
- Իտալիայում 80-ականներին այդպիսի վտանգ էր առաջացել, և սկսվեց մի հզոր շարժում, որպեսզի մեծամասնական ընտրակարգի անցնեն, ու այդ կոռուպցիոն համակարգը ջարդվի: Այդպիսով լուծվեց կուսակցությունների կոռումպացվածության խնդիրը, իսկ հետո էլ կոռումպացվածություն առաջացավ, կապված` արդեն տեղական մաֆիոզ հարաբերությունների հետ: Դրանից հետո էլ Իտալիան վերափոխում կատարեց դեպի համամասնական համակարգը: Այսինքն, համամասնական կամ մեծամասնական համակարգերն ինքնին լավը կամ վատը չեն: Որևէ համակարգի անցումը պետք է լուծի կոնկրետ խնդիր: Իտալիայի փորձը ցույց է տալիս, որ նման անցումները կոնկրետ խնդիր են լուծում, այն է` կոռուպցիայի վերացման հարցում լուրջ առաջընթաց է գրանցվում: Հիմա մենք գիտենք, որ մեծամասնական համակարգը Հայաստանում դառել է ընտրական կոռուպցիայի ամենաառանց քային օղակը: Ուրեմն, պետք է այդ օղակը ջարդել: Երբ ջարդենք այն և նորմալ ընտրություններ անցկացնենք, կարող է, ասենք, մի տասը տարի հետո առաջանա արդեն կուսակցական կոռուպցիայի ֆենոմենը: Այդ ժամանակ էլ կպայքարենք դրա դեմ: Բայց հիմա ընտրական կոռուպցիայի հիմնական օղակը մեծամասնական համակարգն է:
