Արտաքին մարտահրավերներ, «ներքին» միջադեպեր
Հարավային Կովկասում վտանգավոր զարգացումներ են տեղի ունենում` պայմանավորված, առաջին հերթին, ռուս-վրացական հարաբերությունների աննախադեպ վատթարացմամբ: Մեր հարևան երկրների միջև փաստացի սառը պատերազմն օրեցօր ավելի է թեժանում, և, ինչպես ասում են, վերջը չի երևում: Բավականին շատ է խոսվել այն մասին, որ ռուս-վրացական հակամարտությունից ամենաշատը կարող է տուժել Հայաստանը: Սակայն ՀՀ նկատմամբ սպառնալիքները դրանով չեն սահմանափակվում: ԱՄՆ քաղաքականության օրակարգում որպես կարևորագույն, հրատապ հարց դրված է ինչպես ԼՂՀ, այնպես էլ վրաց-աբխազական, վրաց-օսական հակամարտությունների կարգավորումը: Ռուսաստանն էլ իր հերթին, հատկապես վերջերս, խիստ շահագրգռություն է դրսևորում Աբխազիան և Օսիան Վրաստանից «պոկելու» ուղղությամբ: Դա, իհարկե, ի հեճուկս ԱՄՆ-ի, որը ձգտում է փաստացի անկախ պետությունները կրկին «խցկել» Վրաստանի կազմ: Եթե ԱՄՆ-ին, թեկուզ մասնակիորեն, հաջողվի լուծել Աբխազիայի կամ Օսիայի թնջուկը հօգուտ Վրաստանի, ԼՂՀ բանակցային գործընթացում ի հայտ կգան լուրջ դժվարություններ` հիմնախնդիրը հայանպաստ լուծելու տեսանկյունից: Այսպիսի կարծիք հայտնեց ԱԺ պատգամավոր, ՀՀԿ խմբակցության անդամ Արմեն ԱՇՈՏՅԱՆԸ «Ավանգարդին» տված հարցազրույցում, որում շոշափվեցին արտաքին քաղաքական և ներքաղաքական այլ խնդիրներ ևս: «Հայաստանը պետք է առաջնորդվի սեփական շահերով» Ա. ԱՇՈՏՅԱՆ. - Հայաստանը, որպես ինքնիշխան, անկախ պետություն, իր արտաքին քաղաքական դերակատարությունը, գործառույթները պետք է իրականացնի` ելնելով նախ և առաջ իր սեփական շահերից: Այդ շահերը պետք է դիտարկվեն ստրատեգիական դաշտում, այսինքն` շատ ավելի հեռանկարային` ռազմավարական առումով: Իհարկե, մարտավարության տեսանկյունից կարելի է գտնել կարճաժամկետ լուծումներ, սակայն եթե հաշվի ենք առնում հնարավոր զարգացումները, ապա դրանք կարող են տանել սխալ ուղղությամբ: Ըստ իս, Հայաստանի համար ամենավտանգավորը Հարավային Կովկասի երկու չճանաչված պետություններից (Աբխազիա, Հարավային Օսիա) թեկուզ մեկի վերադարձն է վրացական տիրապետության տակ: Թեև էլ միջազգային հանրությունը պնդում է, թե նախադեպ հասկացությունը չպետք է հիմք հանդիսանա այլ հիմնախնդիրների կարգավորման համար: Մասնավորապես, օրինակ, Կոսովոյի հնարավոր նախադեպը. ես կարծում եմ, որ եթե Հարավային Օսիան կամ Աբխազիան հայտնվեն Վրաստանի պրոտեկտորատի տակ, ապա ԼՂ խնդրում մենք կունենանք մի շարք դժվարություններ: Ադրբեջանում կուժեղանա հակահայկական հիստերիան, ԱՄՆ-ի կողմից հնարավոր են նոր ճնշումներ և այլն: Այնպես որ, ռուս-վրացական կոնֆլիկտում, որքան էլ օրինաչափորեն կարևորվում են կոմունիկացիոն տնտեսական խնդիրները, ստրատեգիական առումով ես ավելի վտանգավոր եմ համարում չճանաչված պետություններից թեկուզ մեկի «անկումը»: Նման պարագայում ադրբեջանցիների մոտ շղթայական ռեակցիայի հույսեր կարող են առաջանալ: Միջազգային հանրությունն էլ ճնշումներով կփորձի նույն սկզբունքները կիրառել և ազդել ԼՂ բանակցային գործընթացի վրա: - Որքանո՞վ է հավանական, որ ԱՊՀ տարածքում ստեղծված փաստացի անկախ, բայց միջազգային հանրության կողմից չճանաչված չորս պետություններից մեկը կամ երկուսը «ծնկի բերվեն»: Գոնե առերևույթ նկատվում է հակառակ միտումը, վերջիններս ավելի ու ավելի վճռական են դառնում սեփական անկախությունը պաշտպանելու խնդրում: - Իհարկե, ռուսական շահերի գերակայությունը լուրջ երաշխիքներ է ստեղծում այդ պետությունների համար` պահպանելու ձեռք բերված անկախությունը: Այսինքն, տարածված կարծիք է, որ Ռուսաստանը, միևնույն է, թույլ չի տա: Բայց համաշխարհային քաղաքականության ու դիվանագիտության մեջ ամեն ինչ չէ, որ հնարավոր է կանխատեսել: Ռուսաստանն ամենակարող չէ: Հետևաբար, չի կարելի լիովին բացառել, որ իր գլոբալ շահերից ինչ-որ մի մաս զիջի: Հուսով եմ, որ այդպիսի իրավիճակ չի ստեղծվի: Թեպետ վրացական կողմը շարունակաբար ռազմատենչ հայտարարություններ է անում, իսկ Պաշտպանության նախարարը վաղուց է հայտարարել, որ 2007 թ. հունվարի 1-ը դիմավորելու է Ցխինվալիում: Բայց հանկարծ իմ հայտարարությունները չդիտարկեք որպես հակավրացական: Պարզապես յուրաքանչյուր իրադարձություն մեր տարածաշրջանում պարտավոր ենք քննարկել Հայաստանի շահերի տեսանկյունից: Մեր առջև ԼՂՀ անկախության ճանաչման խնդիր է դրված: Միջազգային հանրությունը ԼՂ ինքնորոշման իրավունքը ավելի շուտ կընդունի այն դեպքում, եթե աշխարհաքաղաքական գործընթացները զարգանան մեզ ձեռնտու հունով: - Հայաստանի համար հենց այդպիսի ձեռնտու նախադեպ կարող է լինել Կոսովոյի անկախության ճանաչումը միջազգային հանրության կողմից, ինչը շատ հավանական է թվում: - Ես մի քանի անգամ առիթ եմ ունեցել այդ մասին խոսելու: Կոսովոն միջազգային դիվանագիտության առաջին ճակատում է: Եվ նախադեպը մեզ համար իրոք կարող է դրական լինել: Ի տարբերություն ալբանաբնակ Կոսովոյի, Արցախում ապրում է էթնիկ, տեղաբնակ ժողովուրդ: Ալբանացիները Կոսովոյում հայտնվել են ընդամենը տասնամյակներ առաջ, բնավորվել են և բազմացել բուն սերբական տարածքում: Ի տարբերություն Կոսովոյի, մենք որևէ մեկից հող չենք խլել: Չպետք է մոռանալ, որ Կոսովոն Սերբիայի հոգևոր կենտրոնն է հանդիսացել բավական երկար ժամանակաշրջան: Մի դրական բան ևս պետք է ընդգծել: ԼՂՀ-ն որպես պետություն շատ ավելի կայացած է, քան Կոսովոն: Արցախում ստեղծված են ժողովրդավարական, քաղաքական, քաղաքացիական ինստիտուտներ: Ի տարբերություն չճանաչված այլ պետությունների, Սահմանադրություն ընդունելով` ԼՂՀ-ն վերահաստատելու է, որ բոլոր ատրիբուտներով համապատասխանում է անկախ պետության կարգավիճակին: Բավական է պատասխանել «Ում է դա ձեռնտու» հարցին, և ամեն ինչ կլինի պարզ ու որոշակի - Այժմ անդրադառնանք ներքաղաքական խնդիրներին: Եվ քանի որ վերջին երկու իրադարձություններին` նախկին քաղաքապետ Սուրեն Աբրահամյանի նկատմամբ կիրառված բռնություններին և Հակոբ Հակոբյանի հետ կապված հայտնի միջադեպին ակնհայտորեն քաղաքական աստառ է վերագրվում, սկսենք հենց դրանցից: Սուրեն Աբրահամյանի հետ կատարվածը սադրա՞նք է, պատահականությո՞ւն, թե՞... - Մեր քաղաքական դաշտում պատահականություններ, հատկապես վերջին ժամանակահատվածում, շատ քիչ են լինում: Ս. Աբրահամյանի հետ տեղի ունեցածը ինձ համար մի փոքր «դեժավյու» էր, որովհետև նույն ձեռագրով, եթե հիշում եք, որոշ լրատվամիջոցներ Սերժ Սարգսյան-Հովհաննես Գալաջյան սյուժեն փորձեցին սրել: Նույն ձեռագրով, բայց շատ ավելի փնթի ձևով իրականացվեց նաև այս միջադեպը: Այն մարդիկ և ուժերը, որոնք կարծում են, որ տեղի ունեցածը հնարավոր է բարդել ՀՀԿ-ի և նրա ղեկավարի վրա, չարաչար սխալվում են: Սադրանքի ակնհայտությունը, պարզունակությունը ինքնին ապացուցում են, որ դրա հեղինակները հույսը դրել են շատ ցածր մտավոր ունակություն ունեցող մարդկանց վրա, որոնք, ըստ իրենց, հնարավոր է կուլ տան խայծը, այսինքն, հավատան, թե վարչապետն իրոք կարող է այդպես վարվել: Կարծում եմ, որ դա անհարգալից վերաբերմունք է առաջին հերթին ժողովրդի հանդեպ: - Անմեղության կանխավարկածը պաշտպանելով հանդերձ` կարո՞ղ եք ենթադրել, թե որ ուժերի ձեռքի գործն է դա: - Նրանց, ովքեր շահագրգիռ են ՀՀԿ-ի դեմ սև PR-ի գործընթացը շարունակել: Սկսեցին կրիմինալ-հակակրիմինալ «խաղով», հետո հասկացան, որ բևեռացումն արհեստական է: Իրենց հորինած հակակրիմինալ շարժումը չաշխատեց, որովհետև պայքարի կեղծ թիրախ էր ընտրված: Հիմա էլ այլ սյուժե են մտմտում, որոշ լրատվամիջոցներ փորձում են «հիմնավորել», թե հակակրիմինալը կազմակերպված է հենց կրիմինալի կողմից: Ըստ իրենց` ՀՀԿ-ի երևակայական երկու թիմերը իրար դեմ հանելու խնդիր են լուծում վարձու մամուլի որոշ ներկայացուցիչներ: Մի խոսքով, անհեթեթ, անիմաստ, անհեռանկար գործընթաց են կազմակերպել: Եվ որովհետև մտնում են փակուղի, վերոնշյալ միջադեպերով փորձում են «սրել» սյուժեն: Ես չեմ ուզում կասկածել Ս. Աբրահամյանի տված ցուցմունքներին, թե իրեն իրականում ծեծել են: Դա խիստ դատապարտելի արարք է` ինչպես ցանկացած բռնություն: - Բայց դուք համոզվա՞ծ եք, որ բռնությունը իրականացրել են ՀՀԿ թշնամիները: - Հին հռոմեացիները դատավարության ժամանակ տալիս էին «Ո՞ւմ է դա ձեռնտու» հարցը: Նույնիսկ թերուսների համար ակնհայտ է, որ Հանրապետականին դա ձեռնտու չէ: Հանցագործի կողմից ասված` «Կգնաս, ներողություն կխնդրես» արտահայտությունը ևս վկայում է, որ չափազանց մակերեսային հաշվարկ են կատարել պատվիրատուները: Վերջիններս, կներեք կոպիտ խոսքիս համար, ժողովրդին անհասկացողի տեղ են դրել: Ես վստահ եմ, որ բռնության հեղինակները կբացահայտվեն, և ամեն ինչ կընկնի իր տեղը: - Իսկ Հակոբ Հակոբյանի հետ կապված միջադեպը ինչպե՞ս կմեկնաբանեք: - Մեկնաբանելու խնդիր չկա: Իրավապահ մարմինները հետաքննություն կանցկացնեն, և ամեն ինչ կպարզվի: - Այս պարագայում բացառո՞ւմ եք սադրանքը: - Այդ հարցի պատասխանը կարող են տալ միայն իրավապահ մարմինները: Ես դժվարանում եմ դա սադրանք կամ այլ կերպ որակել: «Վարչապետի խոսքերը կուսակիցները չեն մեկնաբանում» - Այս ժամանակահատվածում ԱԺ-ում ո՞ր օրինագծերն եք կարևորում: - Թեպետ բոլորն էլ կարևոր են, բայց դրանցից երկուսն ունեն նաև միջազգային հնչեղություն և ազդում են Հայաստանի վարկանիշի վրա: Առաջինը ընտրական օրենսգրքում փոփոխություններ, լրացումներ կատարելու խնդիրն է: Երկրորդը` ԱԺ կանոնակարգ-օրենքը: Երկուսն էլ խիստ կարևոր են, որովհետև ժողովրդավարության ուղին մեզ համար մի քանի քայլ առաջ ապահովող օրինագծեր են: Ընտրական օրենսգիրքը ֆունդամենտալ փաստաթուղթ է, որը կամրապնդի մեր երկրում ժողովրդավարական մշակույթը: ԱԺ-ի կանոնակարգ-օրենքը օրենսդիր մարմնի դերակատարությունը համահունչ կդարձնի նոր Սահմանադրությանը: Այս օրինագծերի վրա տարվում է կոլեկտիվ աշխատանք: Բոլոր քաղաքական ուժերն էլ գիտակցում են այդ երկու օրինագծերի կարևորությունը: - Մոտ մեկ տարի է վերլուծաբանների քննարկման առանցքային թեմաներից է ՀՀԿ-«Բարգավաճ Հայաստան» հարաբերությունների խնդիրը: Վերջերս, պատասխանելով լրագրողների հարցին, Վարչապետն ասաց, որ չի բացառում ՀՀԿ դաշինքը ԲՀ-ի հետ: Այս հարցի կապակցությամբ որևէ բան կարո՞ղ եք ավելացնել: - Վարչապետի խոսքերը մեզանում չեն մեկնաբանվում: ՀՀԿ ղեկավարը և կուսակցության անդամները նույն դիրքորոշումն ունեն:
