ՌԱ¬ՖԱ¬ՅԵԼ ՎԱ¬ՀԱՆ¬ՅԱ¬ՆԸ ՄԻ ՈՂՋ ԴԱ¬ՐԱՇՐ¬ՋԱՆ Է ՇԱԽ¬ՄԱ¬ՏՈՒՄ

Օ¬պե¬րա¬յի և բա¬լե¬տի ազ¬գա¬յին ա¬կա¬դե¬միա¬կան թատ¬րո¬նում կազ¬մա¬կերպ¬ված հո¬բել¬յա¬նա¬կան հանդիսութ¬յան ժա¬մա¬նակ ՀՀ ¬նա¬խա¬գահ Սերժ Սարգս¬յա¬նը Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նին հանձ¬նեց «Հայ¬րե¬նի¬քին մա¬տու¬ցած ծա¬ռա¬յութ¬յուն¬նե¬րի հա¬մա¬ր» 1-ին աս¬տի¬ճա¬նի մե¬դա¬լը: -Ես շատ ու¬րախ եմ, որ այ¬սօր ստա¬նում եմ նաև «Ա¬վան¬գարդ» թեր¬թի շնոր¬հա¬վո¬րանք¬նե¬րը: Հի¬շում եմ, որ իմ ա¬ռա¬ջին քայ¬լե¬րի մա¬սին հենց «Ա¬վան¬գարդն» է գրել` ոգևո¬րե¬լով ինձ,- ա¬սաց մի¬ջազ¬գա¬յին գրոսմայս¬տե¬րը: Հենց այս¬պես բնու¬թագր¬վեց մի¬ջազ¬գա¬յին գրոս¬մայս¬տեր Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յանն իր ծննդյան 60-ամյա¬կին նվիր¬ված հո¬բել¬յա¬նա¬կան հան¬դե¬սի ժա¬մա¬նակ, ո¬րը տե¬ղի ու¬նե¬ցավ մայ¬րա¬քա¬ղաք Երևա¬նի Սպենդիար¬յա¬նի ան¬վան օ¬պե¬րա¬յի և բա¬լե¬տի ազ¬գա¬յին ա¬կա¬դե¬միա¬կան թատ¬րո¬նում: Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յանն իս¬կա¬պես հա¬մաշ¬խար¬հա¬յին հռչակ ու ճա¬նա¬չում վա¬յե¬լող շախ¬մա¬տիստ է, ով դար¬ձել է շախ¬մա¬տի համաշխար¬հա¬յին օ¬լիմ¬պիա¬դա¬յի կրկնա¬կի չեմ¬պիոն և աշ¬խար¬հի կրկնա¬կի չեմ¬պիոն թի¬մա¬յին հաշ¬վար¬կում: 1970-ա¬կան¬նե¬րի վեր¬ջե¬րից ար¬դեն Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յանն իր վրա ս¬ևե¬ռեց շախ¬մա¬տի հա¬մաշ¬խար¬հա¬յին հան¬րութ¬յա¬նը, պար¬տադ¬րեց խո¬սել իր բա¬ցա¬ռիկ կա¬րո¬ղութ¬յուն¬նե¬րի մա¬սին: Հատ¬կան¬շա¬կան է Ա¬նա¬տո¬լի Կար¬պո¬վի տված գնա¬հա¬տա¬կա¬նը. - Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նի հետ միշտ դժվար է խա¬ղալ, ո¬րով¬հետև անս¬պա¬սե¬լի վճիռ¬նե¬րի և յուրահատուկ իմպ¬րո¬վի¬զա¬ցիա¬նե¬րի վար¬պետ է: Նրա հա¬մար ցան¬կա¬ցած պար¬տիա ստեղ¬ծա¬գոր¬ծութ¬յուն է, ներշն¬չանք, տա¬րերք: Նա քիչ է մտա¬ծում հաղ¬թա¬նա¬կի մա¬սին, ո¬րով¬հետև կարևո¬րում է պար¬տիա¬յի գեղեցկութ¬յունն ու անս¬պա¬սե¬լիութ¬յու¬նը: Իսկ ա¬հա Գար¬րի Կաս¬պա¬րո¬վը հետևե¬լով Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նին, գրել է. - Այս¬պի¬սի շախ¬մա¬տիստ¬նե¬րը հար¬յուր տա¬րին մեկ ան¬գամ են ծնվում: Փայ¬լուն տրա¬մա¬բա¬նութ¬յուն ու¬նի Վա¬հան¬յա¬նը, նրա կա¬տա¬րած ցան¬կա¬ցած քայլ հեն¬վում է տրա¬մա¬բա¬նա¬կան զար¬մա¬նա¬լի փայ¬լա¬տա¬կում¬նե¬րի վրա: Խա¬ղա¬լով Վա¬հան¬յա¬նի հետ` կա¬րե¬լի է ներշնչ¬վել նրա¬նից: Ո¬մանք, հիա¬ցած Վա¬հան¬յա¬նի խա¬ղով ու վար¬պե¬տութ¬յամբ, նաև նշել են նրա «ան¬փու¬թութ¬յան» մասին: Հա¬ճախ խա¬ղը վե¬րա¬ծե¬լով մար¬զան¬քի` Վա¬հան¬յա¬նը չի կարևո¬րել արդ¬յուն¬քը, այլ խա¬ղի ըն¬թաց¬քում դի¬մել է վար¬ժութ¬յուն¬նե¬րի ու խնդիր¬նե¬րի փոր¬ձարկ¬ման: Ռու¬սա¬կան թեր¬թե¬րից մե¬կը դեռևս 1980-ա¬կան թվա¬կան¬նե¬րին գրել է Վա¬հան¬յա¬նի մա¬սին. «Շախ¬մա¬տի Պա¬գա¬նի¬նի, ով զար¬մա¬նա¬լի «սա¬տա¬նա¬յա¬կան» բան ու¬նի իր մեջ»… - Եր¬բեմն կա¬րող եմ ինձ թույլ տալ թու¬լա¬ցում, երբ պատ¬րաստ¬վում եմ մրցա¬խա¬ղին, իսկ հա¬ջորդ պա¬հին, հույսս դնե¬լով սե¬փա¬կան զգա¬ցո¬ղութ¬յանս վրա, կա¬րող եմ չմտած¬ված քայլ կա¬տա¬րել: Սա¬կայն շախ¬մա¬տը շատ ստույգ խաղ է: Այս խա¬ղում չեն ներ¬վում թեթևամ¬տութ¬յու¬նը, կա¬մա¬յա¬կա¬նութ¬յու¬նը…,- իր մա¬սին գրել է Վա¬հան¬յա¬նը: Երևա¬նում ֆի¬զի¬կա¬յի ու¬սու¬ցիչ Ար¬տեմ Վա¬հան¬յա¬նի ըն¬տա¬նի¬քում ծնված Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նը շախմատ սկսել է խա¬ղալ հինգ տա¬րե¬կա¬նից, տասն¬վեց տա¬րե¬կա¬նում դար¬ձել է դպրո¬ցա¬կան¬նե¬րի ԽՍՀՄ¬ առաջ¬նութ¬յան չեմ¬պիոն, իսկ 18 տա¬րե¬կան հա¬սա¬կում Գրո¬նինգ¬հե¬մում կա¬յա¬ցած մի¬ջազ¬գա¬յին պատանեկան մրցա¬խա¬ղում ճա¬նաչ¬վել է հաղ¬թող¬նե¬րից մե¬կը: Ա¬ռա¬ջին հա¬ջո¬ղութ¬յուն¬նե¬րից հե¬տո սկիզբ է ա¬ռել Վա¬հան¬յա¬նի հաղ¬թար¬շա¬վը հա¬մաշ¬խար¬հա¬յին շախ¬մա¬տում, ո¬րը շա¬րու¬նակ¬վել է մինչև 1990-ականների սկիզ¬բը: Նա միակ շախ¬մա¬տիստն է, ով չու¬նե¬նա¬լով մի¬ջազ¬գա¬յին վար¬պե¬տի կո¬չում` արժանացել է գրոս¬մայս¬տե¬րի կոչ¬ման… Ծննդ¬¬յան 60-ամ¬յա¬կի հո¬բել¬յա¬նա¬կան հան¬դի¬սութ¬յան նա¬խօր¬յա¬կին էլ Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նը հյուրընկալ¬վեց Երևա¬նի պե¬տա¬կան հա¬մալ¬սա¬րա¬նում: ԵՊՀ ռեկ¬տոր` ՀՀ ¬ԳԱԱ թղթա¬կից-ան¬դամ Ա¬րամ Սիմոն¬յա¬նը բարձր գնա¬հա¬տե¬լով նրա դե¬րը հայ¬կա¬կան շախ¬մա¬տի զար¬գաց¬ման բնա¬գա¬վա¬ռում` ա¬սաց. - Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նի ցու¬ցադ¬րած շախ¬մա¬տա¬յին գե¬ղե¬ցիկ պար¬տիա¬նե¬րը տա¬րի¬նե¬րի հեռ¬վից ավելի են ի¬մաս¬տա¬վոր¬վում: Շախ¬մա¬տիստն ի¬րե¬նով խորհր¬դան¬շում է խորհր¬դա¬յին տա¬րի¬նե¬րի շախմատային մի ողջ աստ¬ղա¬բույ¬լ: Հա¬յաս¬տա¬նի Շախ¬մա¬տի ա¬կա¬դե¬միա¬յի նա¬խա¬գահ Սմբատ Լպուտ¬յանն էլ յու¬րո¬վի գնա¬հա¬տեց նրան. - Մեզ հա¬մար Ռա¬ֆա¬յել Վա¬հան¬յա¬նը փա¬ռա¬հեղ շախ¬մա¬տիստ էր: Նա ու¬ներ շախ¬մա¬տա¬յին դիր¬քը զգա¬լու բնա¬տուր շնորհք, ին¬չը շատ պրո¬ֆե¬սիո¬նալ¬նե¬րի մոտ մինչև այժմ էլ բա¬ցա¬կա¬յում է: