Կովկասում նոր բաժանարար գծերը վտանգավոր են

ՀՀ ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԸ ԳԵՐՄԱՆԱԿԱՆ «FRANKFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG»-ԻՆ - Պարոն նախագահ, անցած շաբաթ Մոսկվայում Դուք Ադրբեջանի նախագահի հետ պայմանավորվածություն եք ձեռք բերել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հարցում, հակամարտություն, որն այդքան երկար լարված է պահել երկու երկրների միջև հարաբերությունները: Ինչպե՞ս է այն այսօր զարգանալու: - Մեզ համար կարևոր էր այն փաստը, որ ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը բացառում է հակամարտության լուծումը ռազմական ճանապարհով: Իհարկե, սա սոսկ հռչակագիր է, իսկ մենք շատ ուրախ կլինեինք այն հասցնել պայմանագրի: Ինչևէ, ես չեմ ուզում թերագնահատել այդ փաստաթղթի կարևորությունը: Նաև ուրախ եմ, որ Ադրբեջանը ստորագրել է մի փաստաթուղթ, որը հակամարտության լուծման համար ընդունում է միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքները, այլ ոչ միայն տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Դրական եմ համարում նաև այն փաստը, որ, չնայած Մինսկի խմբի գործունեության արդյունավետության մասին վերջերս եղած սուր գնահատականներին, կարևորվել է Մինսկի խմբի ձևաչափը, համանախագահող երկրների` ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի դերը որպես միջնորդներ: - Պատրա՞ստ եք, արդյոք, Ձեր զորքերը դուրս բերելու Ղարաբաղին հարակից յոթ շրջաններից, ինչպես պահանջվում է: - Հակամարտության առանցքային խնդիրը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցն է: Ադրբեջանը պետք է ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ինքնորոշման իրավունքի իրացումը: Այս հիմնական խնդրի լուծմանը կարող են հետևել մնացած հարցերը: Տարածքների վերահսկումը մեզ համար ինքնանպատակ չէ, այլ` ուղղված է Ղարաբաղի անվտանգությանը: Այսօր մեզ անհրաժեշտ է բանակցել կարգավորման սկզբունքների շուրջ, որին արդեն կարող է հետևել խաղաղության հիմնական պայմանագիրը: Մեր առջև դեռ երկար ճանապարհ կա: - Դուք ինքներդ Ղարաբաղից եք: Կարո՞ղ է, արդյոք, Ղարաբաղը որպես ինքնավար մարզ մնալ Ադրբեջանի կազմում: - Խոսքը այնպիսի պայմանների ստեղծման մասին է, որը հնարավորություն կտա անվտանգ պայմաններում ապահովելու բնակչության հետագա զարգացումը: Պատմությունը ցույց է տվել, որ դա Ադրբեջանի կազմում անհնար է: Մենք երբեք չենք մտածել, որ Ղարաբաղը որևէ կարգավիճակով կարող է մնալ Ադրբեջանի կազմում: - Դուք վերջերս եղել եք Բրյուսելում: Կարո՞ղ է արդյոք ԵՄ-ն օգտակար լինել հակամարտության լուծման գործում: - Եվրոպան պետք է հստակ մատնացույց անի, եթե կողմերից մեկը շեղվում է ճանապարհից, խախտում է գործընթացի խաղաղ կարգավորման բնույթը: Բացի դրանից, եթե միջազգային որևէ կազմակերպություն նշում է հակամարտության կարգավորման մեկ սկզբունքի կարևորությունը, դրանով նա խրախուսում է այդ երկրի գործողություններն այդ ուղղությամբ և ոչ կառուցողական մոտեցում ցուցաբերում: Ամերիկան և եվրոպական մի քանի պետություններ Կոսովոյի պարագայում կիրառեցին ազգերի ինքնորոշման իրավունքը: Իսկ երբ նույնը կիրառեց Ռուսաստանը, այն մերժվեց ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի կողմից: - Բայց չէ՞ որ Դուք էլ չեք ճանաչել Հարավային Օսեթիայի և Աբխազիայի անկախությունը: - Իրավացի եք: Ինչպես հայտնի է, Կոսովոյի անկախությունը նույնպես չենք ճանաչել: Մենք իրավունք չունենք ճանաչելու այդ երկրների անկախությունը, քանի դեռ չենք ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը: Մեր ժողովուրդն այդ քայլը չի հասկանա: Այժմ Դուք ինձ կհարցնեք, իսկ ինչու՞ այդ դեպքում չենք ճանաչում Ղարաբաղի անկախությունը: Մենք համարում ենք, որ անկախության ճանաչումը գործընթացի վերջին քայլն է: Մենք այնքան ուժեղ չենք` միակողմանիորեն ճանաչելու Ղարաբաղի անկախությունը և դրանով իսկ ավարտված համարելու գործընթացը: - Ինչպիսի՞ աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունեցավ Վրաստանի պատերազմը Ձեզ համար: - Իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե ինչքան խոցելի է ամբողջ տարածաշրջանը: Վրաստանը չափազանց կարևոր է մեզ համար, քանի որ մեր երկրի արտաքին առևտրի 70 %-ից ավելին անցնում է այդ երկրի տարածքով: Այնտեղ բնակվում են 350 000 հայեր: Միաժամանակ մենք Ռուսաստանի հետ ռազմավարական գործընկերներ ենք: Մեզ համար կարևոր էր ներդաշնակեցնել այս երկու տարբեր պարտավորությունները, ինչը, կարծում եմ, մեզ հաջողվեց: Մենք Վրաստանի հետ տարբեր սկզբունքային խնդիրների վերաբերյալ ունենք տարբեր մոտեցումներ, սակայն, բնականաբար, խուսափել ենք այն ամենից, ինչը կարող էր որպես թշնամանք դիտվել: Եվ չնայած պատերազմի հետևանքով տարածաշրջանում տեղի ունեցած բազմաթիվ փոփոխություններին, փառք աստծո, կարող եմ ասել, որ հայ-վրացական և հայ-ռուսական հարաբերությունները դրանից չեն տուժել: - Դուք նաև ՆԱՏՕ-ի գործընկերության ծրագրի անդամ եք: Նշանակու՞մ է, որ պատերազմից քաղված դասն այն է, որ Դաշինքը պետք է հեռու մնա Կովկասից: - Ես չէի կիսի Ձեր բառընտրությունը: Այդ դեպքում հնարավոր չէր լինի ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հարաբերությունների հետագա զարգացումը: Մենք համարում ենք, որ Դաշինքի հետ մեր համագործակցությունը մեր անվտանգության համակարգի բաղկացուցիչ մասն է: Մյուս կողմից մենք չենք ձգտում ՆԱՏՕ-ին անդամակցության: Նոր բաժանարար գծերի ստեղծումը մեր տարածաշրջանում խիստ վտանգավոր կարող է լինել: Սա է վրացական պատերազմից քաղած դասը: - Ձեր հարևանները պե՞տք է դադարեցնեն ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու ձգտումները: - Ես ուրիշ երկրների անունից չեմ կարող խոսել: Վերջին 10 տարիներին մենք ձգտել ենք վարել այնպիսի հավասարակշռված քաղաքականություն, որը համատեղելի լինի Ամերիկայի, Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի շահերին: Այս ուժերի տարաձայնություններից օգուտ քաղելը կարող է գայթակղիչ լինել, բայց միևնույն ժամանակ այն շատ վտանգավոր է: - Վերջերս Թուրքիայի նախագահին հրավիրեցիք Հայաստան` դիտելու ֆուտբոլային խաղ: Ողջ աշխարհը ողջունեց Ձեր այդ քայլը: Այսօր թուրքերը առաջարկում են պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով ստեղծել 1915թ. Հայկական ցեղասպանությունը հետազոտելու համար: Արդյո՞ք դա օգտակար կլիներ: - Դրա անհրաժեշտությունը բացարձակապես չկա: Մենք չենք կարծում, որ դրանով հնարավոր կլիներ որևէ բանի հասնել: Մենք ցանկանում ենք առանց նախապայմանների դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել երկու երկրների միջև, բացել սահմանները, այնուհետև միջկառավարական գործընթացի մակարդակով կարող ենք քննարկել հարևան երկրներին վերաբերող բոլոր հարցերը: Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը մենք նախապայման չենք համարում հարաբերությունների հաստատման համար: Մենք ցանկանում ենք վերջինս, բայց ոչ` ամեն գնով: Եվրոպական երկրները ևս ժամանակին պատմական հանձնաժողովներ չեն ստեղծել` նորմալ հարաբերություններ զարգացնելու համար: Նման քայլը կարող է նաև նշանակել փորձ` մոլորության մեջ գցելու միջազգային հանրությանը, հատկապես, երբ այն տարիների գործընթաց է: - Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանը դեպի Եվրոպա էներգակիրների տարանցիկ ճանապարհ դառնալ, ինչպիսին այսօր Վրաստանն է: - Ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է ձգտենք փոխարինել որևէ մեկին: Բայց որ նպատակ ունենք ունենալ զարգացած ենթակառուցվածքներ, ստեղծել մատակարարման այլընտրանքային ճանապարհներ, սա միանշանակ է: Մենք կցանկանայինք, որպեսզի վերաբացվեր մեր հաղորդակցությունը Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ: Մենք ցանկանում ենք նաև Հայաստանում հյուսիս-հարավ ուղղությամբ երկաթուղագիծ կառուցել, որը հետագայում Հայաստանը կարող է կապել Իրանին: Ինչքան զարգացած և բազմազան լինեն մեր ենթակառույցները, այնքան գրավիչ և անվտանգ կլինի Հայաստանը: