Տերևաթափի համանվագ
ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՈՒՇ ԱՇՆԱՆ ԵՐՓՆԱՊՆԱԿԸՏՈՒՆԴԱՐՁԻ ՀՈԳԵԹՈՎ ՄԵՂԵԴԻՆ
«Արվեստների պատկերասրահ» մշակութային հիմնադրամի մտահղացած «Վերադարձի» միջազգային փառատոնի երաժշտամեծար կանչով տևական անջատումից հետո հայրենի համերգասրահներում կրկին հայտնվեցին «ակամա վտարանդի» դարձած հատուկենտ արվեստագետներ: Ամենամյա աշնանային տունդարձի այս բացառիկ հնարավորության սահմանները շուտով ընդլայնվեցին, և ստվարացավ դեպի Հայաստան թևող հայազգի երաժիշտներից ձևավորված կռունկների ինքնատիպ երամը: Չէ, ամենքիս քաջ հայտնի հանգամանքների բերումով, հայրենադարձության համազգային հուժկու ալիք չբարձրացավ: Գոնե` առայժմ: Այդուհանդերձ, արտերկրում իրենց կատարողական բյուրեղացող վարպետությամբ հեղինակավոր համերգահարթակներում հաստատված մեր հայրենակիցներից ոմանք սիրահոժար զուգորդեցին իրենց անհատական գործունեությունը հայաստանյան երաժշտական առօրյայի բարձրարվեստ աշխուժացման հետ:
Հայաստանում անցկացվող խոշոր երաժշտական միջոցառումների ակտիվ մասնակիցը դարձավ նաև հանրաճանաչ դաշնակահար Վահագն Պապյանը: Այս անգամ իսրայելաբնակ մեր հայրենակիցը «Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում երևանյան երաժշտասերներին ներկայացավ որպես դիրիժոր` ղեկավարելով Գերշվինի «Ամերիկացին Փարիզում» սիմֆոնիկ պոեմի, Շումանի 2-րդ սիմֆոնիայի և Պագանինիի ջութակի 1-ին կոնցերտի Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի (ՀՊՖՆ) կատարումները: Նոյեմբերյան այս համերգը ՀՊՖՆ գեղարվեստական ղեկավար Էդուարդ Թոփչյանի առաջարկով էր ծրագրվել շնորհառատ երաժշտի անցյալ այցին: Վահագն Պապյանի նախաձեռնությամբ էլ ապահովվել էր առեղծվածային շնորհի տեր իտալացու բարդագույն կոնցերտի առավել դյութիչ հնչողությունը ՌԴ վաստակավոր արտիստ Գրաֆ Մուրժայի անզուգական մենանվագով: Չմոռանանք փաստել, որ տրանսիլվանական արմատներով այս տաղանդավոր հունգարացին դեռևս 16 տարեկանում էր փայլուն հաղթանակ տարել Նիկոլո Պագանինիի անվան միջազգային մրցույթում:
- Քչերն են հասկանում այս երևելի կոմպոզիտորի իրական արժեքը,- խոստովանում է Հայաստանում երկրորդ անգամ գտնվող վիրտուոզ ջութակահարը, ում կյանքում Պագանինին դարձել է ոչ թե սոսկ երկացանկի, այլ արտիստական նկարագրի անկապտելի մասը: - Մաեստրո Պապյանը «կրկնակի հերոս է», քանի որ խիզախեց կատարողական առանձնակի վարպետություն պահանջող անզուգական այդ միստիկ երաժշտությունը հնչեցնել նվագախմբով:
Թոփչյան-Պապյան համագործակցության առանցքը Շումանի ստեղծագործական ժառանգության լիարժեք հանրահռչակումն է մեզանում, կարևորագույն երաժշտական մի նոր նախագիծ, որի սքանչելի մեկնարկն ազդարարվեց օրերս:
- Չքնաղ սիմֆոնիա է, երաժշտական արարման բարձրակետ, որում կարելի է գտնել Մալերի, Վագների ներշնչանքի ակունքները,- համերգի միջնարարին բարձրաձայնեց ՀՊՖՆ հրավիրյալ դիրիժոր Վահագն Պապյանը:- Քնարաշունչ, կուռ համակարգված, ցայտուն վերջնահանգով մի երաժշտակտավ, որը կոմպոզիտորը գրել է մոտ 1 տարում` փոփոխելով մի շարք դրվագներ հռենոսյան բնապատկերների, ռոմանտիկական լեգենդների, գեղջկական պարզ կենցաղի հարուցած խանդավառությամբ: Շումանն ինքնահատուկ անկեղծությամբ, ասես ինքնաբուխ, չի թաքցրել իրեն պատուհասած ծանր հիվանդությունից վերացարկվելու ճիգերը: Նաև` Բեթհովենի հերոսական սիմֆոնիաներին համարժեք նոր գործ ստեղծելու ձգտումը:
ԽՄԲԵՐԳԱՅԻՆ ՄԱՐԳԱՐԻՏՆԵՐ
Հոգևոր լիցքերի աննախադեպ տարողունակ ու բազմերանգ ներարկում- իրարահաջորդ համերգներով գոտեպնդվեցին նաև Երևանի Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տան մշտական այցելուները:
«Հովեր» պետական կամերային երգչախումբը (գեղարվեստական ղեկավար` Սոնա Հովհաննիսյան) ունկնդիրներին ներկայացավ հայ և օտարազգի ժամանակակից կոմպոզիտորների խմբերգային ստեղծագործություններով: Միևնույն երեկոյի տիրույթում համադաշն հնչում էին հայկական և ռուսական, էստոնական և ճապոնական խմբերգեր` աներևույթ ցուցանելով տարազգի արվեստագետների` Սոֆյա Գուբայդուլինայի և Վաչե Շարաֆյանի, Արվո Պյարտի և Ավետ Տերտերյանի, Արթուր Ավանեսովի և Տորու Տակեմիցուի ժանրային մտածողության ընդհանրություններն ու յուրատիպությունները: Ի դեպ, Շարաֆյանի «Ծաղկաթափի երաժշտություն» խմբերգը գրվել է ճապոնացի Միոեի բանաստեղծության հիման վրա, իսկ Ավանեսովի ստեղծագործությունների հիմքում Մարինա Ցվետաևայի ու Աննա Ախմատովայի նրբահյուս ու հուզառատ պոեզիան է: Հատկանշական է, որ «Հովերն» առաջին անգամ հնչեցրեց Ավետ Տերտերյանի «Ակապելլա» խմբերգը, ինչպես նաև Գուբայդուլինայի «Նվիրումն Մարինա Ցվետաևային» խմբերգային շարքը:
21-ՐԴ ԴԱՐԻ ԵՐԱԺԻՇՏՆԵՐԸ
Հայաստանի կոմպոզիտորների և երաժշտագետների միության նախաձեռնած ժամանակակից հայ կոմպոզիտորական արվեստի 5-րդ փառատոնը համախմբել էր մեր արդի երաժշտարվեստի առաջատարներին` Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ, կամերային և երիտասարդական նվագախմբերին, Հայաստանի պետական կամերային երգչախմբին: Ուշագրավ է, որ 2000 թվականից հետո հայ կոմպոզիտորների ստեղծած գործերի կատարումներով հանդես եկան ոչ միայն հայաստանցի երաժիշտ կատարողները, այլև հանրահայտ մենակատարներ Չինաստանից, Իսրայելից և Շվեյցարիայից: Ավետ Տերտերյանի հոբելյանակատարությանն առանձնակի փայլ հաղորդեցին այս փառատոնի շրջանակներում նրա կամերային անտիպ գործերի մշակումների համաշխարհային պրեմիերաները` ծնունդ տալով մինչ դեկտեմբերի կեսերը ձգվող «Տերտերյանֆեստին»: Հայ կոմպոզիտորներից 6-ի` Ջեննի Ասատրյանի, Սվետլանա Ալեքսանյանի, Նարինե Զարիֆյանի, Վարդ Մանուկյանի, Էդուարդ Հայրապետյանի և Տիգրան Մանսուրյանի կամերային երկերը հանրային անհամեմատ լայն հետաքրքրություն արթնացրին: Չնայած` թե´ նորահայտ, թե´ մեծանուն հեղինակները, կարծես սովորույթի ուժով, շարունակում են տրտնջալ, իբր իրենց ամենահաջողված գործերն անգամ միայն նեղ մասնագետներին են գայթակղում: Սա այն պարագայում, երբ հանրահայտ ավագների հոբելյանները լեփ-լեցուն դահլիճներում են ամփոփ մեծարվում` արվեստասեր հանրությանը ներկայացնելով նրանցից շատերի երբևէ չհնչեցված գործերը:
- Մեր երիտասարդները կոնսերվատորիայում ուսանելիս արդեն 3-րդ, 4-րդ կուրսերում են պատրաստ ժամանակակից կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ հնչեցնել,- ասում է ՀՀ կոմպոզիտորների և երաժշտագետների միության նախագահ Արամ Սաթյանը:- Ընդ որում, ոչ միայն հայ հեղինակների, այլև 20-րդ դարի աշխարհահռչակ այլազգի կոմպոզիտորների գործերն են հմտորեն մեկնաբանում:
ԽՆԿԱՐԿՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՍՈԽԱԿԻՆ
Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում (ԵՊԿ) կրկին «դասական իրարանցում» է. հախուռն ընթացքի մեջ է դասական երգեցողության հանրապետական եռաստիճան 6-րդ մրցույթը, որի 2-րդ փուլը կավարտվի վաղը: Նվիրված լինելով «Հայաստանի սոխակ» Գոհար Գասպարյանի ծննդյան 90-ամյակին, այն իր ավարտական ակորդները կհնչեցնի երգչուհու ծննդյան օրը` դեկտեմբերի 14-ին, մրցանակաբաշխությամբ և 53 հայտատուներից լավագույններ ճանաչվածների գալա համերգով: Մրցույթի վարկանիշը բարձրացնելու նպատակով այս անգամ անհամեմատ շռայլ դրամական պարգևներ են սահմանվել` 100-300 հազարական ՀՀ դրամ: 1-ին, 2-րդ, 3-րդ կարգի 2-ական մրցանակակիրներին առաջին անգամ հանձնվելու են նաև քանդակագործ Արման Դավթյանի հեղինակած «Նուռ» արձանիկներ: 5 հատուկ մրցանակների կարող են հավակնել Գոհար Գասպարյանի օպերային երգացանկից ընտրված և Տիգրանյանի «Անուշ» օպերայի գլխավոր դերերգերի` հատկապես Սարոյի և Անուշի արիաների լավագույն կատարողները: Ասենք, որ կազմակերպիչները` Ալ. Սպենդիարյանի անվան ազգային օպերային թատրոնը, Հայաստանի երաժշտական ընկերությունը և ԵՊԿ-ն ՀՀ մշակույթի նախարարության գործուն աջակցությամբ փորձում են միջազգային ընդգրկում տալ այս մրցույթին` ներգրավելով երգիչ-երգչուհիներ արտերկրից:
ԴԱՇՆԱՄՈՒՐԱՅԻՆ ՀՐԱՎԱՌՈՒԹՅՈՒՆ
«Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում ուշ աշնան տարահունչ «գոբելենին» տպավորիչ նրբերանգ հավելվեց Հայաստանի պետական կամերային նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար Վահան Մարտիրոսյանի նախաձեռնությամբ: Հենց նրա եռանդուն աջակցությամբ են վերջին տարիներին ակտիվացել հատկապես հայ-ֆրան սիական երաժշտական արդյունավետ փոխշփումները: Այս անգամ ֆրանսիացի ճանաչված դաշնակահարներ Տրիստան Պֆաֆֆի և Օլիվիե Պեյրբրյունի հետ անօրինակ դաշնամուրային քառյակ էին կազմել ինքը` Վահան Մարտիրոսյանը և ՀՀ ժողովրդական արտիստուհի Սվետլանա Նավասարդյանը: Խենթավուն այս երաժշտանախագծով մեկտեղված վիրտուոզ արվեստագետների միջև հաստատված կատարյալ փոխըմբռնմամբ նորահայտ գրավչությամբ արվեստասեր հանրությանը մատուցվեցին հանրածանոթ 2 երաժշտակտավներ` Բախի դաշնամուրային կոնցերտն և Մորիս Ռավելի «Բոլերոն»:
Դաշնամուրային այս անակնկալ հրավառության կիզակետը համերգասրահը համառորեն լքել չցանկացող երաժշտասերների օվացիաներով կրկնակի բիսով հնչեցված խաչատրյանական «Սուսերով պարն» էր` առանձնակի տպավորիչ նորովի գործիքավորմամբ: