Հյուրասրահ ԵՍ ԻՄ ԵՐԿՐՈՒՄ ԵՄ ԱՊՐՈՒՄ
Երկու օր առաջ Գյումրու Վարդան Աճեմյանի անվան թատրոնում տոն էր: Թատրոնն իր հերթական` 146-րդ թատերաշրջանն էր բացում և շնորհավորում էր տաղանդավոր դերասան ու բեմադրիչ Հովհաննես ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ ՀՀ վաստակավոր արտիստի պատվավոր կոչմանն արժանանալու առթիվ: Մեր զրույցը տեղի ունեցավ թատրոնում, դերասանի հարդարման սենյակում, որտեղ պատերից կախված էին նրա տարբեր դերանկարները: - Այսօր քո ծննդյան օրն է, միաժամանակ քո գործընկերները շնորհավորում են քեզ պատվավոր կոչման առթիվ: Ի՞նչ զգացողություններ ունես: - Չէի ուզենա մեր զրույցը սկսել այս ավանդական ու հոգնեցնող վիճակի մասին խոսելով: Մոտ մեկ ամիս է` ինձ անընդհատ հարցնում են զգացողության մասին: Դե, ինչ զգացողություն պիտի ունենամ. երջանիկ եմ, որ իմ աշխատանքը գնահատվեց, ես պատվավոր կոչման արժանացա 49 տարեկանում: Նշանակում է, դեռ ամեն ինչ վերջացած չէ. կարելի է մտածել նոր հանգրվանների մասին… - Դու այսօր Գյումրու թատրոնի այն եզակի դերասաններից ես, ով աշխատել է նաև տարբեր` Կապանի, Պատանի հանդիսատեսի թատրոններում, հիմա էլ մասնակցում ես Պարոնյանի անվան թատրոնի «Ֆայտոն Ալեքը» ներկայացմանը: Ինչո՞ւ չես մտածում Երևան տեղափոխվելու մասին: - Ես ծնվել եմ Գյումրիում, նշանավոր «Ձորի բողազում»: Մեր թաղում է գտնվում Ծաղիկովների նշանավոր գարեջրի գործարանը, մեր փողոցը դեռ հին Գյումրին է հիշեցնում` իր ծաղկաքանդակ քիվերով, սև քարից սարքված տներով… Սա իմ դրախտն է, իմ հեքիաթը: Ինչպե՞ս կարող եմ թողնել այս հեքիաթը, իմ մանկության ձայներն ու հեռանալ: Գյումրու թատրոնին կից դրամատիկական ստուդիան ավարտելուց հետո մեկնեցի Կապան, աշխատեցի Շիրվանզադեի անվան պետական թատրոնում, սակայն շուտով վերադարձա: Ինձ Հակոբ Ղազանչյանը, ով այդ ժամանակ Գյումրու թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարն էր, հրավիրեց. գիտեր, որ առանց Գյումրի շնչահեղձ եմ լինում: Հետո ճակատագիրն ինձ տարավ Միացյալ Նահանգներ, Մեքսիկա, հանդես եկա եվրոպական մի շարք երկրներում, Լոս-Անջելեսում առաջարկեցին մնալ ու աշխատել այնտեղ` միաժամանակ խաղալով հայկական թատերախմբերում: Բայց ես վերադարձա: «Ես եկել եմ». այդպես անվանեցի իմ վերադարձի թատերական-համերգային ծրագիրը, որով հանդես եկա իմ հայրենի քաղաքում: Ես Գյումրիում չեմ նեղվում, ինձ չեմ զգում գավառում պարփակված: Ավելի ճիշտ` այստեղ ինձ շատ լավ եմ զգում, որովհետև իմ երկրում և իմ քաղաքում եմ ապրում: - Մենք հաճախ ենք խոսում մայրաքաղաք-մարզեր անհամաչափ զարգացման և առաջացած տարազատումների մասին: Քեզ չի՞ խանգարում այս արհեստական բաժանումը, որը ձևավորվել է մեզանում: - Որպես արվեստագետ` գրեթե չի խանգարում, որովհետև խաղում եմ նաև մայրաքաղաքի թատրոնների ներկայացումներում, հրավիրվում եմ մասնակցելու տարբեր ծրագրերի, մեր թատրոնն էլ չի զիջում մայրաքաղաքայիններին: Սակայն մտահոգվում եմ` որպես քաղաքացի, գյումրեցի: Մինչև 1988 թվականն այդ բաժանումը գոյություն չուներ, Գյումրին հպարտորեն երկրորդ քաղաք էր կոչվում` չլինելով երկրորդական: Հիմա որոշ չինովնիկների վարած սխալ քաղաքականության հետևանքով կարծես թե այն դարձնում են երկրորդական: Մարզերի զարգացմամբ է պայմանավորված երկրի զարգացումը: Ես նեղվում եմ, երբ տեսնում եմ, որ իմ շատ արվեստագետ բարեկամներ բարդույթավորվում են, իրենց մաշկի վրա են զգում տարաբաժանման տխուր հետևանքները: Չեն գնահատվում, մոռացության են մատնվում: Սա շատ վտանգավոր վիճակ է, որը կարող է մարդուն խռովեցնել իր երկրից, հայրենիքից: Վերջին շրջանում դրական միտումներ են նշմարվում, բայց դրանք դեռ քիչ են, կարծում եմ… - Ես վաղուց չէի եղել Գյումրիում. այսօր մի քիչ քայլեցի քաղաքի փողոցներով, ուրախացա` տեսնելով նոր կառույցներ, երիտասարդներ, որոնք արդեն գնում են սրճարաններ, գալիս են թատրոն: - Գյումրին երկրաշարժի հետևանքով շատ բան կորցրեց: Հետերկրաշարժյան տարիներն ու սոցիալական դժվարին վիճակն էլ իրենց ավերածությունները գործեցին` նյութական և բարոյական: Հիմա, բարեբախտաբար, շատ բան փոխվում է: Այո´, երիտասարդները սկսել են թատրոն գալ, հետաքրքրվել արվեստով: Բայց դեռ չի կարելի ասել, թե թատրոնն ամբողջապես մտել է նրանց գիտակցության մեջ, դարձել գեղագիտական անհրաժեշտություն: Գիտեմ, որ այս խնդիրը միայն Գյումրուն չի վերաբերում: Երևանում էլ կինոդահլիճները հաճախ դատարկ են, երևանյան թատրոններն էլ են բողոքում հանդիսատեսի պակասից… Մենք էլ մեզ երջանիկ չենք կարող համարել այս առումով: Ոմանք պատճառաբանում են, թե սերիալները հանդիսատեսին հեռացրել են թատրոնից: Չէ, սերիալները կապ չունեն, որովհետև մարդկանց գիտակցության մեջ մի ուրիշ բան է տեղի ունեցել. փոխվել են հետաքրքրությունները: Գուցե թատրոնն էլ դեռ չի կարողանում համահունչ լինել օրերի տրամաբանությանը… - Դու բեմադրություններ ես անում, իսկ պիեսներ ընտրելիս հաշվի առնո՞ւմ ես հանդիսատեսային պահանջմունքը: - Թատրոնը հրապարակային արվեստ է, այն ստեղծվում է հազարավոր մարդկանց համար, հետևաբար չեմ կարող հաշվի չառնել հանդիսատեսի պահանջը, ցանկությունը: Բեմադրել եմ Վրթ. Փափազյանի «Ժայռը»` գիտենալով, որ պիեսն իր գաղափարական կենտրոնացումներով ժամանակակից է, ուրեմն` հանդիսատեսային պահանջմունք ունեցող: Պատանիների համար եմ բեմադրություններ իրականացրել` դարձյալ հաշվի նստելով նրանց մղումների հետ` անպայմանորեն փորձելով առաջարկել այն, ինչն, իմ կարծիքով, կարող է հետաքրքրել նրանց: Իմ դերասանական խաղացանկում ևս շատ են այն դերերը, որոնք, գիտեմ, հանդիսատեսի համար նախընտրելի են: - Քո դերացանկն իսկապես բազմազան է ու հետաքրքիր: Իսկ ի՞նչ դեր ես երազում խաղալ: - Երևի երազանքներիս մասին չխոսեմ, որովհետև հիմա այն ժամանակներում չենք ապրում, երբ հնարավոր է իրականացնել ստեղծագործական բոլոր երազանքները: Թատրոնը կոլեկտիվ ստեղծագործություն է ծնում, հաշվի են առնվում տարբեր գործոններ, ուստի դերասանի երազանքներից շատերը մնում են նրա մտքում… Այսօր նաև հեշտ չէ մշակել խաղացանկային քաղաքականությունը, երբ գիտես, որ տակավին չեն ստեղծված սերտ հարաբերություններ հանդիսատեսի հետ: Ես իմ մարդկային երազանքի մասին կասեմ. երազում եմ, որ Գյումրին վերջնականապես վերականգնվի, մարդիկ մոռանան սոցիալական խնդիրները: Նաև, որպես Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի Գյումրու մասնաճյուղի դասախոս, երազում եմ, որ ինստիտուտ և թատրոն գան տաղանդավոր, արվեստը սիրող ու գնահատող մարդիկ, ովքեր կուզենան սովորել առաջին հերթին մեր մեծերի թողած դասերով, նրանց ավանդույթներով: Ես երջանիկ սերնդի ներկայացուցիչ եմ, իմ արտիստական կենսագրությունը սկսվել է մեր թատրոնի փառահեղ մեծերի ներկայությամբ, նրանցից շատերի հետ բեմ եմ բարձրացել, նրանց հավատն ու ներշնչանքը, նվիրվածությունն ինձ համար դպրոց են դարձել: Այդ պատճառով էլ իմ սերնդակիցները սիրել են թատրոնը: Այ, ուզում եմ, որ այսօրվա երիտասարդներն էլ այդպիսին լինեն: Պատահական մարդիկ չգան, քանի որ նրանք դժբախտություն են դառնում արվեստի համար, նաև վերածվում են դժբախտ մարդկանց, որովհետև ողջ կյանքում իրենց հոգում կրում են չստացվածության տառապանքը: - Եթե որոշես գրել քո կենսագրությունը ներկայացնող ինչ-որ ստեղծագործություն, որի հերոսը դու լինես, ապա ինչպե՞ս կկոչես այդ ստեղծագործությունը: - Անսպասելի էր հարցը, որովհետև երբևէ նման բան մտքովս չէր անցել: Բայց հիմա սկսեցի մտածել: Նախ, կընտրեի էսսեի ժանրը, ապա այն կկոչեի «Ես իմ երկրում եմ ապրում»: Երկրի զգացողությունն է ինձ ուժ տալիս, երկրի կենսագրությունն է դարձել իմ կենսագրությունը: - Թույլ տուր շնորհակալություն հայտնել քեզ զրույցի համար և շնորհավորել պատվավոր կոչման արժանանալու և ծննդյան օրվա առթիվ: - Շնորհակալություն: Շատ ուրախ եմ, որ այս հարցազրույցը տպագրվելու է «Ավանգարդ» թերթում: Երբ Կապանի թատրոնի հետ հյուրախաղերի եկա Երևան` հեռավոր 1980-ական թվականներին, կյանքումս առաջին անգամ իմ դերակատարման մասին «Ավանգարդ» թերթում կարդացի: Պահել եմ այդ հոդվածը, որովհետև այն իմ դերասանական կենսագրության առաջին արձագանքն է: Ես էլ շնորհակալությունս եմ հայտնում թերթին:
