Մտավորական մարդ ասվածը մեր ԱԺ-ում գրեթե գոյություն չունի
Մեր զրուցակիցն է գրականագետ
Արքմենիկ ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆԸ
- Որքանո՞վ են այսօր քաղաքական գործընթացներն ազդում գրականության վրա, և ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք նոր ձևավորված խորհրդարանից ու կառավարությունից:
- Անշուշտ, ազդեցություն ունեն: Չմոռանանք, որ գրականության հիմնական նյութը քաղաքական-հասարակական շարժումների արդյունքում առաջացած կատակլիզմներն են, և այս առումով` գրականությունն ու իրադարձությունները, անշուշտ, կապված են: Մյուս կողմից, ընտրություններից առաջացած հիասթափությունը կամ ոգևորությունը կարող է դառնալ գրականության է´լ ավելի հոռետեսական տրամադրությունների արտացոլման կամ, ընդհակառակը, վերելքի պատճառ: Խոսքն այս դեպքում ավելի շատ գրահրատարակչական ոլորտին է վերաբերում, թե ինչ կտան այս ընտրությունները կամ այս ԱԺ-ը: Ես կարող եմ ասել, որ ոչ մի նոր բան, որովհետև նույն դեմքերն են: Ազգային ժողովից ոչ մի սպասելիք չկա, մանավանդ, որ մտավորական, մշակույթի մարդ ասվածը, որպես այդպիսին, մեր ԱԺ-ում արդեն գրեթե գոյություն չունի, եթե չասենք` ընդհանրապես գոյություն չունի: Եվ գիրք չկարդացող, գրքի հանդեպ արհամարհանք ցուցաբերող մարդուց գրքի համար, գրահրատարակչության ոլորտում ինչ-որ բարենպաստ որոշում սպասելն աբսուրդ է: Իշխանությունները ժամանակավոր են, հայ մարդն է պետության տերը, պետության իրական իշխանությունը, և, փառք Աստծո, որ այսօր հասարակության մեջ կան մարդիկ, անհատներ, խմբեր, ովքեր գիտակցում են դա և փորձում են պետության համար անել այն, ինչը չի անում իշխանությունը:
- Այսինքն` նրանք, ովքեր այսօր կառավարման վերին օղակներում են, ի վիճակի չե՞ն ճիշտ և արդյունավետ որոշումներ կայացնել` կապված արվեստի, գրականության հետ: Ստացվում է, որ հերթական անգամ գործ ունենք «քաջնազարականության» հայտնի սինդրոմի հե՞տ:
- Ես չեմ ուզում բոլորին համահարթեցնել, որովհետև մեր կառավարության մեջ, իշխանության տարբեր օղակներում կան հրաշալի մարդիկ: Խոսքն այստեղ համակարգի մասին է, որը չի աշխատում, որովհետև մեկը մյուսից օրինակ վերցնելով` սկսում են դեպի վատը գնալ: Այո, այսօր մեր կառավարությունում, ԱԺ-ում, իշխանության տարբեր լծակներում մեծ մասամբ պատեհապաշտներ են, կարիերիստ երիտասարդներ, ովքեր ժամանակին հայտնի մեթոդներով հասել են որոշակի դիրքի և նույնը պահանջում են նաև ներքևիններից: Արժանավոր մարդիկ շատ քիչ են, դրա համար մենք բազմաթիվ աբսուրդներ ենք ունենում: Ամենավերջին աբսուրդն էլ այն էր, որ այս տարի տոնում են Սայաթ-Նովայի 300-ամյակը, երբ դա պետք է նշվի 10 տարի հետո: Կամ, երբ մի երկու տարի առաջ Հրաչյա Քոչարի 100-ամյակի փոխարեն Երվանդ Քոչարի 100-ամյակն էին նշում` էլի մի ինչ-որ տգետ չինովնիկի սխալի պատճառով:
- Ինչո՞ւ գրողներն այսօր ակտիվ չեն. տարբեր հասարակական նախաձեռնություններ կան, որտեղ ստեղծագործող մարդկանց պարզապես չես հանդիպի:
- Գրողի ակտիվությունը չպետք է չափել ճառեր ասելով ու պլակատներ պահելով: Գրողի գործը լռության մեջ, իր սպիտակ թղթի առջև շատ ավելի մեծ ու կարևոր է, քան բազմաթիվ սուտ ակտիվիստների ճառերը: Ակտիվ նախաձեռնություններ կան, որոնք իմ ուղեղում պարզապես չեն տեղավորվում` ո´չ դրանց համակիրն եմ, ո´չ էլ կգնամ կմասնակցեմ: Գրողն իր մեծագույն գործի առաքելությունն անում է գրելով. Հրանտ Մաթևոսյանի սահմանածի պես է` էս երկրում ու աշխարհում ինչ որ կատարվում է, կատարվում է նախ խոսքի մեջ:
- Բայց այդ մեծագույն գործը պետք է նաև ընթերցող ունենա, չէ՞: Ձեզ չի՞ անհանգստացնում, որ այսօր ընթերցողների թիվը կտրուկ նվազել է:
- Դրա համար կան և´ օբյեկտիվ, և´ սուբյեկտիվ պատճառներ, որոնց մասին շատ է խոսվել: Մեր հասարակության մեջ ամենակարևոր բացթողումը իդեալի անհետացումն էր. այսօր մենք մեր իրականության մեջ չունենք նորմալ իդեալ:
- Բայց, ի՞նչ եք կարծում, կվերադառնա՞ն այն ժամանակները, երբ գիրքը պարզապես պահարանը զարդարելու համար չէր:
- Վստահ եմ, որ կվերադառնան, պարզապես մենք պետք է կարողանանք գիրքը որպես բարձրագույն արժեք քարոզել: Գիտե՞ք, մեկ-մեկ այնպիսի զավեշտալի բաներ են լինում, ասենք` Արամեի կոշիկի կապիչների մասին բոլոր կայքերը գրում են, բայց երբ Հայաստանում մի հրաշալի գիրք է տպագրվում` դրա մասին միայն մեկ-երկու կայք է գրում: Դա արդեն վերաբերմունք է:
- Բայց չէ՞ որ դա համաշխարհային միտում է:
- Այդ նախադասության տակ կարելի է միշտ էլ արդարացումներ փնտրել: Բայց չմոռանանք, որ փոքր ժողովուրդներն իրենց ներքին խնդիրներն ունեն լուծելու: Մենք, օրինակ, շատ բաներ պետք է հակընդդեմ անենք համաշխարհային միտումներին, որովհետև լոկալ խնդիրներ ունենք լուծելու: Գուցե այսօր այդ երկրների համար գրքի վաճառքն այնքան էլ էական բան չէ, բայց մեզ համար դա շատ էական է, որովհետև եթե մենք այդ ինտելեկտը չունենանք, պարզապես կկորչենք:
