ՎԱՂՎԱ ՄԱՐԴՈՒ ՀԱՄԱՐ

Զրուցակիցս ճարտարապետության դոկտոր, քարանձավագետ, Ճարտարապետաշինարարական պետական համալսարանի գեոէկոլոգիայի ամբիոնի վարիչ, արձակագիր Սամվել ՇԱՀԻՆՅԱՆՆ է

- Ժամանակին դու ստեղծեցիր «Ազգային պետություն» կուսակցությունը: Դու նաև նորանկախ Հայաստանի առաջին խորհրդարանի պատգամավոր էիր` մշտական հանձնաժողովներից մեկի նախագահը: Բայց այսօր կարծես հետ ես քաշվել, և թվում է` քաղաքականությունը քեզ չի հետաքրքրում:

- Պարզապես այսօր քաղաքական դաշտում մենք պահանջարկված չենք: Յուրաքանչյուրն իր չափով գործուն մասնակցություն ունի կյանքին, հասարակության անդամ է: Խնդիրն այն է, թե ի՞նչ չափով և որտե՞ղ:

- Ասացիր` հասարակության մեջ քո տեսակի պահանջարկ չկա: Քո, այսինքն ո՞ր տեսակի պահանջարկն է բացակայում:

- Այն տեսակի, որը ցանկացած հարցում պահանջում է քաղաքացիական մոտեցում: Այսօր հասարակական միտքն աղճատված ու լղոզված է: Չկա ոչ մի վեհ գաղափար:

- Մենք 88-ից ամեն մեկս իր ձևով անցանք մի ընդհանուր ճանապարհ: Բայց ի՞նչ եղավ, ի՞նչ պատահեց մեզ` բոլորիս: Ինչ-որ կարևոր բան կարծես կոտրվեց 88-ից հետո, բայց ինչո՞ւ և ի՞նչն էր պատճառը:

- Արդեն 96-ին, այն ժամանակվա իշխանության գաղափարախոսության` ծայրահեղ, վայրի լիբերալիզմի տարածման արդյունքում ժողովուրդն իսկապես կորցրեց ամեն ինչի հույսը և սկսեց ապրել միայն հացիվ սկզբունքով: Դա նրան տարավ ճորտության ու վայրի փոխհարաբերությունների: Գռեհկությունը, զոռբայությունը դարձան կարևորագույն շարժիչ ուժ և´ քաղաքականության մեջ, և´ առօրեական կյանքում:

- Եթե մի նախադասությամբ ասենք` փոխվեց արժեքային համակա՞րգը:

- Կտրուկ և գլխիվայր փոխվեց: Եթե 88-ից վերելքն էր, 89-ին արդեն վերևում էինք, 90-ին հրաշալի էր` ժողովուրդը պատրաստ էր ամեն տեսակի զոհողությունների և բարձունքներ գրավելու, ապա 94 թվականից կտրուկ անկումը սկսվեց: Լիբերալ արժեքների կողմնակիցները ոչ թե լիբերալ արժեքներ սկսեցին մատուցել, այլ պոռնկություն, ընդհուպ մինչև դավաճանություն: Այսօրվա պես հիշում եմ, երբ պարզ հայտարարում էին` մեր ուժը մեր թուլության մեջ է, մեզ բանակ պետք չի, մեզ Ղարաբաղը պետք չի: Սա դավաճանություն չի, բա ի՞նչ է, թող հեքիաթներ չպատմեն: Ասում էին` պարզ չի՞, որ հողերը հետ պիտի տանք: Ի՞նչ հող ես հետ տալիս, ո՞ւմ ես հետ տալիս, դու հայրենիքի զգացողություն չունե՞ս, այ անտեր, դու չունե՞ս երկիր: Նվազագույն կոնկրետ քանակությամբ տարածք է պետք, որպեսզի քո կենսագործունեությունը կարողանաս արդարացնել:

- Լևոն Տեր-Պետրոսյանը քաղաքական խաղամոլ է, բայց նա ինձնից ու քեզնից լավ է հասկացել ժողովրդին, ինքը շատ արագ ժողովրդի համակրանքը շահեց: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ պահանջարկված է այդ ավերիչ ուժը, որն ապազգային է, որը չի ընդունում ազգային արժեքներ: Մեկ ուրիշ օրինակ բերեմ. «Բարգավաճ Հայաստանը» չի՞ պնդում, որ ինքը կգա ու կպահի ժողովրդին: Ախր այդ ասողներից ոչ մեկը չի հասկանում, որ ժողովուրդն է իրենց պահում: Այդ նույն ժողովուրդն էլ չի հասկանում, որ պետք չի` իրեն պահեն, ինքն է պահում մյուսներին: Հայաստանում քաղաքացի ձևավորելու գործընթացը սկսելու փոխարեն, իշխանություններն ավելի են խորացնում հակասությունը քաղաքացիական հասարակության ձևավորման, այսինքն` պետության կայացման և զարգացման ճանապարհին: Իսկ այսօր պայքարող կուսակցությունները նպաստում են դրան: Այսօր ընտրապայքար է ընթանում, և հռետորներն ասում են` մենք ավելի լավն ենք, քան մյուս կուսակցությունները: Նորմալ երկրներում այդպիսի խնդիր չկա. ցույց ես տալիս, որ ծրագիր և անելիքներ ունես ու ցույց ես տալիս անելիքներիդ հերթականությունը:

- Բայց ես նոր երևույթ եմ նկատում ներկա ընտրապայքարում: Այսօր կուսակցությունների համամասնական ցուցակներում նաև լրագրողների են ընդգրկում:

- Նորմալ է: Լրագրողներն իսկապես պետք է լինեն ԱԺ-ում, որովհետև բանիմաց մարդիկ են և գիտեն ժողովրդի վերաբերմունքը այս կամ այն հարցի նկատմամբ: Մի քիչ տարօրինակ է երգիչների ներկայությունը և ակնառու հակասական է օլիգարխների ներկայությունը: Այսինքն, այս անգամ էլ մտադիր են Սահմանադրությանը հակասող այս տոտալ կապիտալիզմը շարունակել: Այսինքն, պետությունը հենված է իր և կապիտալի գործարքի, և ոչ թե ժողովրդի վրա: Իսկ ինչքան քաղաքացին ուշ ձևավորվի, այնքան պետությունը թույլ է լինելու, ամեն առումով խոցելի« և մենք ապագա չենք ունենալու: Սա´ է ինձ մտահոգում:

- Քաղաքացիական հասարակության սաղմեր այսօր կարծես նշմարվո՞ւմ են:

- Տեսնում եմ: Այն երիտասարդները, ովքեր բնապահպանական պայքար են մղում: Դա տարերային շարժն է: Բայց սուտ չեն ասում, թե մեջները նաև գրանտային տարրեր կան: Սակայն այդ տարերային շարժման մեջ ճշմարտության հատիկ կա, ես տեսնում եմ մարդիկ, ովքեր իսկապես ուզում են որպես քաղաքացի ապրել օրինավոր պետության մեջ: Դիտարկենք ընտրությունների ամենաբացահայտ կետերից մեկը: Դու ուշադրություն դարձրե՞լ ես կուսակցությունների նախընտրական հիմնադրամներին: Պարզապես ծիծաղելի է. մի քանի տասնյակ միլիոն դրամով ընտրապայքարի են մտել: Աբսուրդ չի՞, այդ գումարով հնարավոր չի փակել բենզինի ծախսը, որն անհրաժեշտ է հանրապետությունով շրջագայելու համար: Նշված հիմնադրամներն առաջին երկու-երեք օրում ծախսված պիտի լինեն` երբ նայում ես, թե քանի հոգով և ուր գնացին: Այդքան գովազդային հոլովակներ են նկարում, պաստառներ են կախում: Դրանք մեծ փողեր արժեն: Հենց այստեղից է սկսվում կեղծ թատրոնը: Լավ, բա հարկային ծառայություն չկա՞: Ստվերը նաև այստեղ է: Ընտրությունները ստվերային բիզնեսի են վերածվել:

- Այսօր դու աշխատում ես ուսանողների հետ: Նրանց մեջ լավ գծեր չե՞ս տեսնում, որոնք կարող են հույսեր արթնացնել ապագայի համար:

- Արդեն գալիս են նոր մտածողությամբ երեխեք, ու դա ինձ հույս է ներշնչում: Երեխեքը մեզնից լավն են` բոլոր առումներով. շրջահայաց են, պրպտող են, որոնող են: Բայց այսօր մենք ի՞նչ ունենք: Ամենակարևորը` բարոյական, հոգևոր, գիտական և հանքային ռեսուրսներ: Հանքայինը միայն մերը չի, որ վայրենի կերպով խժռում են` առանց պետական ծրագրի, առանց նախատեսելու, թե երբ, ինչ չափով շահագործել: Ամբողջ Հայաստանը լիցենզավորված հանքեր են: Մի քսան-երեսուն տարուց երկիրը կվերածվի աղբանոցի, դառնալու է մի մեծ պոչամբար: Փոքր Բելգիան, Հոլանդիան մեզ ոչինչ չե՞ն սովորեցրել: Այդ մարդիկ արհեստներով դարձան հզորագույն գործոն, նույնիսկ հող չունեին: Այդ նույն ռեսուրսները մենք ունենք. չեմ հասկանում` ի՞նչն է մեզ խանգարում: Շարքային քաղաքացին արժեքազրկված է:

- Մեր զրույցից հասկացա, որ քո լավատեսությունը կապվում է միայն եկող սերնդի հետ:

- Միանշանակ: Ամենակարևորը` ես հիմա ինչ գիրք գրում եմ, չեմ գրում այսօրվա կարդացողի համար: Վստահաբար ասում եմ, որ գրում եմ իմ թոռնիկների սերնդի համար:

- Իսկ ի՞նչ ես կարծում, երբ կգա քո ասած` վաղվա մարդը:

- Շուտով, մի քսան տարուց: