Մաքուր քաղաքականության ժամանակը


Ռուսաստանում առաջիկա իշխանափոխությանն առնչվող հստակեցումները մեզանում դարձել են ամենամոդայիկ թեման: Նույնիսկ նրանք, ում քաղաքականությունը երբևէ չի հետաքրքրել, այս օրերին խոսում են Ռուսաստանի իշխանական տանդեմի տեղափոխության` Հայաստանի ներքաղաքական զարգացումների վրա հնարավոր ազդեցության մասին: Այս և հիշյալ տեղափոխությանն առնչվող ու ածանցվող այլ հարցերի շուրջ է զրույցը քաղաքական վերլուծաբան, Ազատ դեմոկրատներ նորաստեղծ կուսակցության փոխնախագահ Անուշ ՍԵԴՐԱԿՅԱՆԻ հետ: - Որքանո՞վ կարելի է լրջորեն վերաբերվել Ռուսաստանի իշխանական` Վ. Պուտին-Դ. Մեդվեդև տանդեմի տեղափոխության` Հայաստանում հնարավոր ազդեցությունների մասին խոսակցություններին: - Եթե մեր հեռուսատեսությունը կապկում է ռուսական հեռուստատեսության ծրագրերը, և դա լավ թե վատ հաջողվում է, ապա քաղաքական գործընթացը չի կարելի ինտեգրել և նմանակել: - Չի կարելի՞, թե՞ հնարավոր չի: - Եվ հնարավոր չի, և չի կարելի: Նաև կասեմ` շահեկան չի: Չմոռանանք, որ Ռուսաստանն, այնուամենայնիվ, հզոր տնտեսական հնարավորությունների երկիր է: Այնտեղ կա, այսպես կոչված, ռուսական մեծապետական վեկտոր, որը պահպանվում է ռուսական բոլոր լիդերների կողմից, անկախ` նրանք ժողովրդավարական թե բռնակալական աստառ ունեն: Հայաստանը երբևէ չի կարող ունենալ մեծապետական հավակնություններ և միտումներ. նախ` որովհետև տնտեսական ռեսուրս չունի, որովհետև տարածքներ չունի, հետո ունի բացարձակ այլ մենթալիտետով ժողովուրդ: Եվ հենց այս երեք գործոնի վրա հենվելով` կարող ենք ասել, որ ռուսական քաղաքական գործընթացը չի կարող պատճենվել Հայաստանում: Այլ է, որ ռուսական քաղաքական գործընթացը կարող է հանրային տրամադրությունների, բամբասանքների, ասեկոսեների հիմք հանդիսանալ: Հայաստանում քաղաքականությունը կփոխվի այն ժամանակ, երբ կտրուկ կփոխվի ռուսական պետական քաղաքականության վեկտորը: Առայժմ մենք տեսնում ենք, որ Պուտին-Մեդվեդև հերթագայության արդյունքում քաղաքականությունը մնում է նույնը, գումարելիների տեղափոխությունից գումարը չի փոխվում: Ինչո՞ւ պետք է Հայաստանում ինչ-որ արմատական, հեղափոխական հարցեր լինեն: Ինչո՞ւ պետք է Հայաստանում ինչ-որ քաղաքական պայթյուններ լինեն: - Այսօր ետնաբեմերից կարծիքներ, տեսակետներ են հնչում, թե ԱՄՆ-ի և ՌԴ միջև մրցակցություն է ընթանում Հայաստանն իրենցով անելու համար: Մյուսներն էլ պնդում են, որ մրցակցությունն, այնուամենայնիվ, ծավալվելու է Վրաստանի և Մոլդովայի համար: - Փոքր երկրները միշտ ուզում են իրենց տեսնել որոշակի քաղաքական զարգացումների և հանգույցների կենտրոնում: Դրանով շոյվում է նրանց ազգային հպարտությունը և բարձրանում է պետական կարևորությունը: Բայց յուրաքանչյուր պետություն բոլորի կողմից նախ դիտվում է այն տեսանկյունից, թե ինչպես է նա կարողանում կազմակերպել իր պետական գործընթացները և իր պետական ապարատը, ի՞նչ կարծիքի են այդ երկրի քաղաքացիներն իրենց պետության մասին, ինչպիսի վիճակում են նրանք ապրում: Ասում են` ամենուրեք կոռուպցիա կա, ամեն ինչ կա, բայց երկրի քաղաքակրթական մակարդակը որոշվում է նրանով, թե ինչպե՞ս է այնտեղ պաշտպանված միջին քաղաքացին, ի՞նչիրավունքներ և հնարավորություններ ունի: Եվ մինչև մենք մեր պետության հեղինակային վարկանիշը չբարձրաց նենք, չենք էլ կարող ակնկալել, որ դրսում այն լինելու է քաղաքական գործընթացների առարկա, սուբյեկտ: Հայաստանը պետք է դադարի որոնել դրսի հետ այդ տեսլային կապը. դա տեսիլք է: Բնական է, որ էքսպանսիա տարածող երկրները` ՌԴ-ն և ԱՄՆ-ը, ակնկալում են ունենալ իրենց շահերը պաշտպանող երկիր: Պետք չի գերագնահատել այդ ցանկությունները: Մտայնությունը, թե նրանք կգան և ակտիվ կմտնեն Հայաստանի քաղաքական գործընթացների սիրտն ու կսկսեն կարգավորել դրանք, ուղղակի հիշեցնում է բենդերյան միտումը` ջՈչՐՈվՌՓՈ վՈՎ տՏՎՏՋպՑ : - Բայց առաջին Նախագահի օրոք մի պահ եղավ, որ կարծես Ձեր ասածն իրականություն էր դառնում: Բայց դա մի պահ էր: - Այո: Դա հայկական վերածնունդն էր, որը, ցավոք` շատ կարճ տևեց: Իսկ հետո մենք դարձյալ ընկանք իներցիոն քաղաքականության թափանիվի տակ: Բայց ժամանակն է իներցիայից դուրս գալու: 21-րդ դարում բոլոր գործընթացները տասնապատիկ արագ են ընթանում, և մենք ուղղակի կարող ենք չհասցնել համաշխարհային ճեպընթացի հետևից: - Ասուլիսներից մեկում Դուք չեք բացառել Հայաստանում արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը: Հետաքրքիր է` այսօրվա իրողություններից ելնելով, նո՞ւյնպես այդ կարծիքին եք: - Ես ընդհանրապես Հայաստանում որևէ քաղաքական երևույթ չեմ բացառում: Մենք գիտենք, որ կան ֆորս մաժորային դեպքեր, և արտահերթ ընտրությունները կարող են տեղի ունենալ, երբ դա ձեռնտու լինի հավասարապես մի քանի կողմի: Ներկա դրությամբ ես չեմ տեսնում արտահերթ ընտրությունների անհրաժեշտություն: Ինչքան էլ ընդդիմությունը դա պահանջի, ինչքան էլ իշխանությունը դժկամորեն հերքի արտահերթի գաղափարը: Արտահերթ ընտրությունների գործոնը դադարել է խաղաքարտ լինելուց, այդ թվում` նաև հանրության աչքում: Արտահերթ ընտրությունների պահանջն այսօր դեկլարատիվ բնույթ է կրում: Քսան տարիների ընթացքում մեր քաղաքական վերնախավը կամա թե ակամա` դաժանորեն, սառը ցնցուղների ձևով քաղաքականապես կրթել է մեր ժողովրդին, և հիմա դժվար է նրան խաբել, ապակողմնորոշել ու տանել սխալ ուղղությամբ: Նրանք տեսել են քաղաքական այլասերված խաղի բոլոր օրինակները: Պետք է արդեն մաքուր քաղաքականությամբ զբաղվել: Բազմաթիվ քաղաքացիական միավորումների, անհատ մարդկանց եմ ճանաչում, ովքեր ի զորու են իրոք զբաղվել մաքուր քաղաքականությամբ: - Ի դեպ, որքան հասկանում եմ` Ձեր ասած մարդկանց թվում է նաև նախկին արտգործնախարար, ՀՀՇ-ից վերջերս հեռացած և Ազատ դեմոկրատներ նորաստեղծ կուսակցությանն անդամագրված Ալեքսանդր Արզումանյա՞նը: - Այո: Կարծում եմ` կուսակցության մեջ գտնվող բոլոր մարդիկ ստեղծել են լիբերալիզմ, երբ դրա մասին Հայաստանում լավ պատկերացում չունեին: Եվ այսօր էլ Հայաստանում ամեն ինչ անում են, որ լիբերալ հայացքները չզարգանան: Լիբերալիզմ բառը ենթադրում է մտքի և կողմնորոշման ազատություն: Իսկ ազատություն բառը Հայաստանում վախեցնում է նույնիսկ շարքային քաղաքացուն. նա մտածում է, թե ազատությունն անօրինականությունն է` ով ինչ ուզի` անի: Մինչդեռ, ազատությունը գերագույն պատասխանատվությունն է: - ՀԱԿ-ի նախորդ հանրահավաքում Լ.Տեր-Պետրոսյանն առաջին անգամ անհանգստացավ հանրահավաքի մասնակիցների թվի պակասից: Ձեր կարծիքով, ՀԱԿ-ի սկսած շարժումն արդեն մարելու միտո՞ւմ ունի, թե՞ առաջիկայում ինչ-որ փոփոխությունների ականատեսը կլինենք: - Ես գտնում եմ, որ Լ.Տեր-Պետրոսյանը քաղաքական շատ հմուտ գործիչ է: Եվ սկսեց զբաղվել մաքուր քաղաքականությամբ Հայաստանում ամենադժվարին ու բեկումնային պահերին և հաղթանակի հասցրեց այդ դժվարին գործընթացը: Նկատի ունեմ 88 թվականը: Բայց այդ շլացուցիչ հաղթանակը հիմա նրան մի փոքր խանգարում է, որովհետև այդ հանրահավաքային ոգևորությունն, իհարկե, շատ հզոր սնուցող ուժ ու քաղաքական գործոն է, բայց Հայաստանում արդեն փոխվել են քաղաքական տիրույթ ները: Վերջ ի վերջո, այն ժամանակ Լ.Տեր-Պետրոսյանը մրցակցում էր կոմունիստական ապարատի հետ, որը ժողովրդական ընդվզումների սովոր չէր: Վարչախումբը շփոթված էր, նույնիսկ ընտրությունը կեղծելու մեխանիզմին չէր տիրապետում: Հիմա Լ. Տեր-Պետրոսյանն 88-ի այդ իներցիան պահպանելով, անում է նմանատիպ հայտարարություններ, բայց չի կարելի դա անել 2011 թվականին: - Այսինքն` հնարավոր չի նույն գետը երկրորդ անգամ մտնել: - Այո, դրանք տարբեր ժամանակաշրջաններ են: Պետք է քննարկել քաղաքական իներցիայի գործոնը, որը Հայաստանում բոլորին պահում է իր մոգական ազդեցության տակ: Մենք ունենք «սրբազան կովերի» մի համակարգ, որը քաղաքական իներցիան է, որի դեմ պետք չի պայքարել, բայց որը պետք է ընկալել և տեսնել, թե ինչ ավերիչ ազդեցություն ունեն այդ բոլոր սրբազան կովերը, չքննարկվող հարցերը` մեր այժմյան քաղաքական գործընթացի վրա: - Եվ վերջին հարցը: Կարելի՞ է, արդյոք, ենթադրել, որ Ազատ դեմոկրատներ կուսակցությունն առայժմ ձեռնպահ կմնա ընտրություններին մասնակցե լուց, քանի դեռ ամբողջությամբ չի ձևավորվել ու չի ամրացել: - Ոչ: Կարծում եմ` ընտրական գործընթացը յուրաքանչյուր քաղաքական ուժի ձևավորման մասն է: Ես կարծում եմ, որ Ազատ դեմոկրատներ կուսակցությունը կմասնակցի ընտրական գործընթացներին և կստուգի իր կարողություններն իբրև քաղաքական ուժ:

Արթուր ԴՈԽՈԼՅԱՆ