Դեռ չի ձևավորվել ընդհանուր հարթակ


Դեռ չի ձևավորվել ընդհանուր հարթակ, որպեսզի այդ բոլոր խմբերը միավորվեն, ընդհանուր հայտարարի գան և իրենց գործողությունները համակարգեն: Իսկ կուսակցությունները փորձում են ոչ թե նախաձեռնող լինել ինչ-ինչ քաղաքական գործընթացների, այլ պարզապես հետևում են քաղաքացիական սեկտորում առաջացող պրոցեսներին:

Դեռ չի ձևավորվել ընդհանուր հարթակ

Քաղաքացիական նախաձեռնությունների, կուսակցությունների գործունեության, մեր ներքաղաքական զարգացումների շուրջ է զրույցը քաղաքագետ Անդրիաս ՂՈՒԿԱՍՅԱՆԻ հետ:

Բայց կարծում եմ` որևէ մեկը քառակուսի հեծանիվ չի հորինելու: Քաղաքական օրակարգերի լոկոմոտիվներն, ինչպես միշտ, լինելու են կուսակցությունները, ինչն ամբողջ աշխարհում է ընդունված:

Վերջին շրջանում կարծես ակտիվացել են և´ խորհրդարանական ընդդիմությունը, և´ քաղաքացիական նախաձեռնությունները` մասնավորապես թոշակների պարտադիր կուտակային համակարգի դեմ: Բայց ընդհանրապես և´ կուսակցությունների ու քաղաքացիական նախաձեռնությունների, և´ բուն վերջինների միջև գործունեության ընդհանուր, միասնական օրակարգ չկա, ինչի արդյունքում նրանց պայքարը ցանկալի արդյունքներ չի տալիս: Ո՞րն է դրա պատճառը:

- Տարբեր քաղաքացիական խմբեր տարբեր խնդիրների համար են պայքարում: Սոցիալ-տնտեսական իրավունք պնդող ցանկացած խումբ երբ տեսնում է, որ իշխող ուժերն անտեսում են իրենց առաջադրած պահանջները, ստիպված են լինում փոխել հռետորաբանությունը և սկսում են խոսել հեղափոխության, իշխանափոխության, համակարգափոխության անհրաժեշտության մասին: Նույն գործընթացը կատարվում է նաև պարտադիր կենսաթոշակային համակարգի դեմ պայքարող խմբի դեպքում: Զուտ սոցիալ- տնտեսական իրավունքի պաշտպանությունից այս շարժումը հիմա տրանսֆորմացվում է ավելի լայն` քաղաքական պահանջ ներկայացնող պայքարի: Դա բնականոն է, որովհետև մարդիկ ինչ-որ մի բան պահանջեցին և կանգնեցին փաստի առջև` կա´մ դատարկաձեռն գնալ տուն, կա´մ բարձրացնել իշխանափոխության, համակարգափոխության դրոշները: Դեռ չի ձևավորվել ընդհանուր հարթակ, որպեսզի այդ բոլոր խմբերը միավորվեն, ընդհանուր հայտարարի գան և իրենց գործողությունները համակարգեն: Իսկ կուսակցությունների մասով տեսնում ենք, որ նրանք փորձում են ոչ թե նախաձեռնող լինել ինչ-ինչ քաղաքական գործընթացների, այլ պարզապես հետևում են քաղաքացիական սեկտորում առաջացող պրոցեսներին: Կուսակցությունները ընտրություն ունեն` կա´մ անտեսել, կա´մ ինչ-որ կերպ աջակցել այդ խմբերին: Բնականաբար, եթե անտեսեն, առհասարակ ոչ մի դերակատարություն չեն ունենա երկրում առկա գործընթացներում: Ստիպված են աջակցել, ինչը, սակայն, որևէ էական բան չի ավելացնում այս շարժումներին, որովհետև այդ քաղաքական ուժերն անզոր են որևէ դերակատարություն ունենալու հարցում:

Քաղաքացիական նախաձեռնությունները, ցանկացած շարժում չի կարող ինքնաբուխ լինել. այն ինչ-որ տեղից պետք է ուղղորդվի: Այդ իմաստով` գազի սակագնի հարցով Ձեր նախաձեռնության թիկունքում ովքե՞ր են կանգնած :

- Մի շարք հասարակական կազմակերպությունների` Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության կենտրոնի, Սպառողների իրավունքները պաշտպանող և այլ հ/կ-ների ներկայացուցիչներ ինձ հրավիրեցին այս նախաձեռնություն: Սկզբից մեր խնդիրն էր իրացնել օրենքով սահմանված մեր իրավունքը` մասնակցել գազի սակագինը որոշելու գործընթացին: Սակայն հունիսի 7-ին ոստիկանությունը մեզ չթողեց մասնակցել նիստին: Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը մտավախություն ուներ. նիստի ընթացքում ի հայտ կգար, որ Հայռուսգազարդի հայտը և հիմնավորող փաստաթղթերն ակնհայտորեն չեն համապատասխանում օրենքի պահանջներին: Դուք տեղյակ եք, որ դիմել ենք դատարան, բայց տեսանք, որ վերջինս չի կարող այդ գործը բանավոր ընթացակարգով լսել. դատավորներին էլ հասկանալի է, որ գործ ունեն անհիմն մի որոշման հետ: Մեր երկրի վարչական դատարանն անկախ չէ: Մեր խնդիրն է հասնել այս գործի բանավոր ընթացակարգով դատական քննությանը: Իհարկե, հանրության մասնակցությունը, դիրքորոշումը մեծ նշանակություն ունի: 15 հազար ստորագրությունը վկայում է, որ հանրության զգալի մասն անտարբեր չի, չնայած երկրում առկա է խորը հիասթափություն պետականությունից, չեն վստահում դատարաններին: Մարդկանց հիմնական միտքը երկրից գնալն է, և այդ վիճակի մեջ դերակատարություն ունեցան նաև գերտերությունները, որ տարիներ շարունակ հովանավորում էին ՀՀ-ում քրեաօլիգարխիկ ռեժիմը…

- Մենք մեր խնդիրների առկայության համար արդյո՞ք շատ չենք մեղադրում դրսի ուժերին: Վերջ ի վերջո մեր խնդիրները մե՞նք պետք է լուծենք:

- Խնդիրները լուծելու համար միջոցներ պետք է ունենալ: Եթե մենք փորձում ենք բողոքել քաղաքացիական անհնազանդության ճանապարհով, ռեժիմը պարզապես դա անտեսում է: Օրինակ` մարտի 1-ի համար ոչ ոք պատասխան չտվեց: Ուժով պայքարելը նույնպես անհնար է. ռեժիմը պարզապես գնդակահարում է մարդկանց: Եվ երբ այս ամենը որևէ տեղից ճիշտ գնահատական չի ստանում, մարդիկ չեն գտնում որևէ հենարան` հիասթափվում են: Քաղաքական գործիչների խնդիրն է կարողանալ ճիշտ գնահատել այս իրավիճակը և իրենց աշխատանքը դրան համապատասխան կազմակերպել, որպեսզի դուրս գան այս վիճակից: Իհարկե, բարդ միջավայր է գործունեության համար, բայց դա չի արդարացնում որևէ մեկին, ով նպատակ է դրել հասնել համակարգի փոփոխության: Պետք է մեր կարողությունների շրջանակում աշխատենք մարդկանց մեջ վերականգնել իրենց իրավունքների համար պայքարելու ցանկությունը:

Դեկտեմբերի 7-ին լրանում է գազի սակագնի թանկացմանն առնչվող ստորագրահավաքի` Ձեր կողմից հայտարարված ժամկետը: Ինչքա՞ն ստորագրութ յուն է հավաքվել:

- Դա մեր իրականությունն է. մարդիկ բացարձակապես վստահություն չունեն որևէ պայքարի նկատմամբ: Ըստ էության, գազի սակագինը հանրային նշանակության հարց է, բայց ինչո՞ւ 20 օրում մենք ընդամենը 15 հազար, այլ ոչ թե կես միլիոն ստորագրություն հավաքեցինք: Սա խոսում է այն մասին, որ մարդիկ չեն հավատում, թե պայքարը կարող է դրական արդյունք տալ: Սա է մեր իրողությունը: Պարզապես մարդիկ խորապես հիասթափված են:

Ելքը ո՞րն է:

- Պետք է աշխատել այն փոքր ռեսուրսներով, որը ունենք, ինչը մենք փորձում ենք:

Մի հարց` քաղաքական ընդհանուր օրակարգ ձևավորելու առումով. Դուք սերտ հարաբերություն ունեիք «Սարդարապատ» շարժման, Նախախորհրդա րանի հետ: Հիմա նրանք առաջադրել են Փակ շուկային խնդիրը

- Փակ շուկայի խնդիրն առհասարակ Նախախորհրդարանի խնդիրը չի: Նախախորհրդարանի անունը հենց վկայում է, որ ինքը այլ ճանապարհային քարտեզի, այլ ծրագրի համար ստեղծված քաղաքացիական նախաձեռնություն է: Ըստ էության, Նախախորհրդարանի ծրագիրը դանդաղել է…

Նախախորհրդարանի մասին մեր զրույցն արդեն վկայությունն է իմ հիշատակած հարցի, թե ինչո՞ւ չի ստացվում միասնական օրակարգ ձևավորել:

- Բնական է, որ տարբեր գործիչների միջև տարաձայնություններ լինեն: Նախախորհրդարանն իր ծրագիրն ունեցող միավորում է, ես մասնակցել եմ այդ ծրագրի քննարկման, ձևավորման փուլին, և մենք ունեցել ենք տարբեր պատկերացումներ ժողովրդաիշխանության ձևավորման վերաբերյալ:

- Այսինքն, գործ ունենք մարդկային գործոնի հե՞տ:

- Ոչ: Դրանք գաղափարական տարաձայնություններ են: Կարող են լինել ընդհանուր խնդիրներ` իշխանափոխությունը, երկրում ազատ ընտրություններ հաստատելը: Բայց ոչ բոլորն են այս վերջինում շահագրգռված: Կան ուժեր, որոնք համարում են, թե իշխանափոխություն կատարող խումբն ինքն էլ պետք է իշխանության գա: Այս առումով, տարբեր քաղաքական և քաղաքացիական խմբերի միջև չի կարող ընդհանրություն լինել: Ես համարում եմ, որ իշխանափոխությունը նպատակ չէ, այլ խնդիր է. այն ելք պետք է բացի երկրում ազատ ընտրություններ անցկացնելու համար: Իսկ ազատ ընտրություններում ընտրակաշառք բաժանող ուժերը մասնակցության իրավունք չունեն: Այս ֆորմատի շուրջ ես պատրաստ եմ միավորվել բոլորի հետ, ովքեր նույն հայացքներն ունեն: Իմ գնահատմամբ` պատկերացումների այս հստակեցումը դեռ այնքան ձևավորված չի:

Խոսքը մարդկանց գիտակցության մակարդակի բարձրացման մասին է, թերևս: Այդ հարցում նոր սերունդ է անհրաժեշտ, որի առկայությունն այսօր կարծես նկատվում է:

- Համաձայն եմ: Քաղաքացիական կյանք է մտնում նոր սերունդ, որի արժանապատվությունն ավելի բարձր է, որը չի համարում, որ մեր հանրությունը չի կարող ինքնիշխան համակարգ կառավարել:

Արթուր ԴՈԽՈԼՅԱՆ