ՀՐԱՇՔ Է ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Աշխարհահռչակ կոմպոզիտոր ՏԻԳՐԱՆ ՄԱՆՍՈՒՐՅԱՆԸ մեր ժամանակի խորհրդանիշներից մեկն է. հզոր անհատականություն, ով արդեն դարձել է ազգային երաժշտության դասական ավանդույթների կրողներից մեկը: - Ես վերջին անգամ Ձեր հրապարակային խոսքը լսել եմ «Ճանապարհ դեպի Նարեկացի» ֆիլմում: Ո՞վ է Ձեզ համար Նարեկացին: - Ամեն ժողովուրդ իր խղճի արտացոլումն ունի մեկի մեջ: Նարեկացին ինձ համար ազգային խղճի ու բանականության խտացումն է, այն անհատը, ով բոլոր ժամանակների մեծագույն բանաստեղծը լինելով` մեզ տանում է դեպի աստվածայինը, դեպի մաքրագործումը: Եղիշե Չարենցն իր ստեղծագործություններում հաճախ է հիշատակում Նարեկացուն: Դա պատահական չէ: Չարենցն ազգային գիտակցությունը Նարեկացու մեջ էր տեսնում, Նարեկացիով էր չափում աշխարհը: Մենք էլ պիտի նրանով չափենք, նրանով առաջնորդվենք, որպեսզի չմոլորվենք, չաղարտվենք, չկորցնենք մեր դիմագիծը: - Ձեր երաժշտության մեջ շատ են մղումները դեպի միջնադարյան մեղեդիներն ու նվագները. Դուք կարծես միավորում եք միջնադարյանը ժամանակակցին: Դա ստեղծագործական առանձնահատկությու՞ն է: - Չգիտեմ: Այդ մասին ստեղծագործելիս չեմ մտածում: Ինձ համար Կոմիտասն է գլխավոր ուղեկիցը, ես Կոմիտասի երաժշտությամբ եմ գալիս դեպի ինձ: Իսկ միջնադարն ապրում է իմ մեջ` իբրև անաղարտ ամբողջություն: Միջնադարը սրբասուրբ վանքերի, երկնքից առաքվող մեղեդիների հանգրվանն է, դա մի բացառիկ աշխարհ է` սեփական փիլիսոփայությամբ, սեփական նվագներով, որի միջոցով է ձևավորվում ազգային երաժշտությունը: Ես ուզում եմ հասնել միջնադարի ներդաշնակությանը` բնականաբար կապերս չխզելով ապրվող իրականության հետ: Մեր իրականությունը հետաքրքիր է, բազմադեմ, բազմաշերտ: Հեշտ չէ նրա խորխորատների մեջ մտնելը, նրա երաժշտական կերպարը ստեղծելը: Այդ կերպարը զգալու համար եմ գնում միջնադար ու կոմիտասյան ակունքներ: Երաժշտությունը հրաշք է, իսկ Կոմիտասն առաջիններից մեկը զգաց այդ հրաշքը, այդ անբացատրելին: - Այն կարծիքը կա, թե դժվար է Տիգրան Մանսուրյանի երաժշտությունն ընկալելը, բացատրելը: Դուք բաժանու՞մ եք այդ կարծիքը: - Իմ երաժշտությունն իմ հայրենիքի կերպարից է բխում, իմ հոգուց է բխում: Դժվար չէ ընկալելը, պարզապես պետք է սեր տածել ազգայինի հանդեպ: Այդ դեպքում ամեն ինչ պարզ ու հասկանալի կդառնա: Մենք հեռացել ենք ազգային արմատներից, ազգայինի տիրույթներից, դրա համար էլ ամեն ազգային բարդ է թվում: Հայկական երաժշտությունը պարզ է, սակայն զարմանալի հուզականություն ու կիրք ունի իր մեջ: Ես միշտ փորձել եմ հասնել այդ հուզականությանը: - Հուզականի դրսևորումները կան հատկապես ձեր կինոերաժշտության մեջ: Դուք իրավամբ նշանակալի երաժշտություն եք ստեղծել մեր կինեմատոգրաֆի համար: Հե՞շտ է կինոյի համար երաժշտություն գրելը: - Կինոն ստիպում է ինձ մղվել դեպի պատկերայնությունը, դեպի կերպարայինը: Ես սկզբում հորինում եմ լեյթմոտիվը, որն էլ օգնում է ինձ ամբողջացնել երաժշտական կտավը: Որքան էլ երաժշտությունն ինքնուրույն է, այնուամենայնիվ, ֆիլմի տարածքում այն դառնում է տվյալ պատումի բաղկացուցիչ մասը, նրա կերպարների շարունա կությունը: Ամեն ֆիլմն իր արտահայտչամիջոցներն ունի, իր կերպարային բազմազանությունը: Ուստի ես ձգտում եմ գտնել ու կարևորել այն մեղեդին, որը համահունչ կլինի ֆիլմի արտահայտչականությանը: Երբ գրում էի «Կտոր մը երկինք» ֆիլմի երաժշտությունը, առաջին հերթին գտա կռունկների թեման, որը ֆիլմի համար դարձավ երաժշտական հենք, լեյթմոտիվ: Այդ երաժշտությունը, գիտեմ, սիրվեց մեր հանդիսատեսի կողմից, դարձավ ֆիլմի ընկալման յուրատեսակ բանալի: - Տարիներ առաջ Դուք գրեցիք «Ձյունե թագուհին» բալետը, որը նույնպես սիրվեց ունկնդիրների կողմից, դարձավ մեր բալետային երաժշտության կարևոր ձեռքբերումներից մեկը: Ինչո՞ւ նոր բալետներ չեք գրում, մանավանդ որ այդ ժանրը կարծես մոռացության է տրվում կոմպոզիտորների կողմից: - Անդերսենի հեքիաթի մոտիվներով գրված բալետն իմ ինքնօրինակ պոռթկումն էր: Ես, իհարկե, վաղուց էի ծրագրել գրել այդ բալետը, սակայն երաժշտությունն ինքը եկավ ու պարտադրեց ինձ «լսել» իրեն: Այստեղ էլ ինձ համար կարևոր էր լեյթմոտիվի խնդիրը, որը ծնվեց ու ամեն ինչ առավ իր առանցքի շուրջ: Ի դեպ, որքան էլ բալետը գրվել է անդերսենյան հեքիաթի հիման վրա, այնուհանդերձ բալետում հնչում է հայկական երաժշտություն, ավելի ճիշտ` ազգային բնավորությամբ ծնունդ առած երաժշտություն: Նոր բալետ գրելու մտադրություն ունեմ, սակայն դեռ պատրաստ չեմ դրան: Երաժշտությունն, այո, հրաշք է` ինքը պիտի ծնվի, ինքը պիտի քեզ հպատակեցնի իրեն: Նրան չես կարող պարտադրել, պատվերներ տալ: - Այսօր շատ ենք խոսում ազգային երաժշտության աղավաղումների, նրա ակունքներից հեռանալու մասին: Մեր երաժշտության մեջ թափանցել են օտարածին մեղեդիներ, որոնք չեն նպաստում մեր երաժշտության մասին ամբողջական պատկերացման ձևավորմանը: Ինչպե՞ս կռվել այդ ամենի դեմ: - Ես կռիվ ասելով` հասկանում եմ հակակշիռների ստեղծումը: Դեմ չեմ, որ մեր երաժշտությունը հարստանում է նաև փոխներթափանցումների շնորհիվ, սակայն ամեն ինչ պիտի լինի ներդաշնակ, պիտի բխի ոգուց և էությունից: Այո, շատ բան է աղարտվել ու այլանդակվել: Երբեմն ուզում եմ փախչել, չլսել: Այսօր ազգային ասելով` ոմանք հասկանում են արևելյան կլկլոցները, մեր երաժշտական մտածողությանն անհարիր նշանների ներմուծումը: Երաժշտությունն ազգի բնավորությունն է, կենսագրությունը, նրա տեսակի ցուցիչը: Երբ աղավաղում ենք երաժշտությունը, նշանակում է` աղավաղվում ենք նաև ինքներս, մեր կենսագրությանը խառնում ենք ուրիշի կենսագրությունը: Ես չեմ ուզում մեղադրել բոլոր նրանց, ովքեր վատ ու աղավաղված երաժշտություն են մատուցում. այդպիսին է նրանց ճաշակը, այդպիսին են նրանց ընկալումները: Սակայն պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի ազգային բարձրակարգ երաժշտությունը դառնա տիրապետող: Իհարկե, հիմա արդեն մեծ ջանքեր են պետք դրա համար: Ես հատկապես ուզում եմ, որ մեր երիտասարդությունը մոտ կանգնի ազգայինին, նրանով դաստիարակվի: Երաժշտությունը կձևավորի բնավորություն և աշխարհայացք, նաև` ազգային մտածողություն: - Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր զրույցի համար և Ձեզ առողջություն մաղթել: - Շնորհակալություն: Ինձ համար հաճելի էր այս հանդիպումը, որովհետև իմ մեջ եղած որոշ կուտակումներ կարողացա դուրս բերել… Ես էլ իմ հերթին եմ հաջողություն մաղթում «Ավանգարդ» թերթին: Կուզենամ, որ նրա ընթերցողների բանակը ստվար լինի: