Գրավիչ է, բայց նորույթ չէ

ՍՓՅՈՒՌՔԻ ՆԱԽԱՐԱՐՆ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒՄ Է ՍՓՅՈՒՌՔԻ ՀԱՄԱՐ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆ ՁԵՎԱՎՈՐԵԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

Հարութ ՍԱՍՈՒՆՅԱՆ       
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
 
Սփյուռքի նորանշանակ նախարար Մխիթար Հայրապետյանը հայտարարել է, որ երկրորդ օրենսդիր մարմին է ստեղծվելու՝ Հայաստանում սփյուռքահայերին ներկայացնելու համար:
 
Սա գրավիչ գաղափար է, սակայն նորույթ չէ: Հետաքրքիր է, որ Սփյուռքի նախկին նախարար Հրանուշ Հակոբյանը 2011 թ. հունվարի 30-ին Լոս Անջելես կատարած իր այցելության ժամանակ հանդես եկավ համանման հայտարարությամբ՝ առաջարկելով Հայաստանում ստեղծել Սենատ՝ ի լրումն գոյություն ունեցող խորհրդարանի, որը մասամբ կներգրավեր սփյուռքահայերին:
 
2011 թ. նախարար Հ. Հակոբյանի հայտարարությունից օրեր անց ես խմբագրական գրեցի՝ բարձրացնելով մի շարք հարցեր, որոնք վերաբերում են նաև այս ամսվա սկզբին Սփյուռքի նորանշանակ նախարարի արած առաջարկին:
 
Ամենակարևոր խնդիրն այն է, որ երկրորդ օրենսդիր պալատի ստեղծումը փոփոխություն է պահանջում ՀՀ Սահմանադրության մեջ, որն այնքան էլ հեշտ գործ չէ: Առանց նման փոփոխության Հայաստանի կառավարության կառուցվածքը չի կարող փոխվել: Հետաքրքիր է, Սփյուռքի նոր նախարարը չի նշել, որ իր առաջարկը կպահանջի սահմանադրական փոփոխություններ: Սա լուրջ խնդիր է, քանի որ Սահմանադրությունը վերջին անգամ վերանայվել է 2015 թվականին, և ոչ հավանական է, ոչ էլ ցանկալի, որ այն այդքան շուտ փոփոխվի: Նույնիսկ նորանշանակ վարչապետը խոստովանեց, որ սահմանադրության հաճախակի փոփոխումը լավ գաղափար չէ: Կարևոր է նաև նշել, որ չնայած Սփյուռքի նախկին նախարարի հայտարարությանը, երբ ՀՀ Սահմանադրությունը 2015 թ. վերջապես փոփոխվեց, դրանում չներառվեց Սփյուռքի համար երկրորդ օրենսդիր պալատի հայեցակարգը:
 
Քանի որ Սփյուռքի նորանշանակ նախարարը աշխարհասփյուռ հայերին խնդրեց իրենց տեսակետն արտահայտել իր նոր առաջարկի վերաբերյալ, ես կցանականայի մի շարք հարցեր բարձրացնել. 
 
1) Արդյոք ՀՀ կառավարությունը պատրա՞ստ է փոխել Սահմանադրությունը՝ երկրորդ օրենսդրական պալատ ստեղծելու համար: Այլընտրանքային տարբերակը, որ չի պահանջի Սահմանադրության փոփոխություն, հնարավորություն կտա սփյուռքահայերին ներգրավել ներկայիս խորհրդարանում:
 
Մի շարք երկրներ նման մեխանիզմ են ընդունել: Պետք է մանրամասն ուսումնասիրել, թե ինչպես են մյուս երկրները լուծել իրենց Սփյուռքի ներկայացուցիչների մասնակցությունը իրենց օրենսդիր մարմիններում:
 
2) Ինչպիսի՞ն է լինելու նոր պալատի մանդատը: Արդյոք միա՞յն համահայկական հարցերի քննարկում, ինչպիսիք են Հայոց ցեղասպանությունը, Թուրքիայից պահանջները, Արցախյան հակամարտությունը և սփյուռքահայությանն առնչվող խնդիրները, թե՞ դա վերաբերելու է նաև Հայաստանի ներքին խնդիրներին:
 
Նախարար Հայրապետյանն իր հարցազրույցներից մեկում նշել է, որ նոր պալատը կլինի խորհրդատվական, այլ ոչ թե որոշում կայացնող մարմին: Սա տարատեսակ հարցերի տեղիք կտա ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքում: Արդյոք Սփյուռքահայերը կբավարարվե՞ն դժվարություններով ընտրել իրենց համայնքների ներկայացուցիչներին և անսահմանափակ ժամանակ ծախսել երևանյան հանդիպումներում՝ պարզապես Հայաստանի կառավարությանը խորհուրդ տալու համար, որը կարող է լսելի չլինել: Արդյո՞ք Սփյուռքի ներկայացուցիչները շուտով չեն կորցնի իրենց հետաքրքրությունը և չեն դադարեցնի մասնակցությունը նման խորհրդատվական մարմնի հանդիպումներին: Մյուս կողմից, արդյո՞ք Հայաստանի բնակիչները կողջունեն որոշումներ կամ նույնիսկ խորհուրդներ այն հայերից, որոնք չեն ապրում Հայաստանում:
 
3) Ինչպե՞ս են ընտրվելու նոր օրենսդիր մարմնի ներկայացուցիչները: Արդյոք նրանք կընտրվեն իրենց աշխարհասփյուռ համայնքների կողմի՞ց, թե՞ կնշանակվեն Հայաստանի կառավարության կողմից:
 
Իմ կարծիքով, Սփյուռքի ներկայացուցիչները պետք է ընտրվեն իրենց համայնքի անդամների կողմից՝ անկախ նրանից, թե որքան դժվար կլինի նման ընտրությունների կազմակերպումն ամբողջ աշխարհում: Հայաստանի կառավարությունը չպետք է ներգրավվի Սփյուռքում անցկացվող ընտրություններում: Հայաստանի կառավարության կողմից նշանակված կամ հայկական կազմակերպություններից ընտրված ներկայացուցիչները չեն կարող պնդել, որ իրենք իսկապես ներկայացնում են սփյուռքահայերին, քանի որ հանրությունը չի ընտրել նրանց: Սփյուռքի կազմակերպությունների ղեկավարները ներկայացնում են միայն իրենց սեփական անդամներին, այլ ոչ թե սփյուռքահայության մեծամասնությանը, քանի որ հայերի մեծ մասը որևէ կազմակերպության անդամ չէ: Նաև լավ գաղափար չէ Հայաստանում ունենալ երկու օրենսդիր պալատ, որոնցից մեկն ընտրված է Հայաստանի քաղաքացիների կողմից (ներկայիս խորհրդարանը), իսկ երկրորդը կազմված կլինի նշանակված, չընտրված անդամներից:
 
4) Ինչպիսի՞ն կլինեն թեկնածուների և ընտրողների չափանիշները Սփյուռքի պալատի համար: Արդյոք ընդունելի՞ կլինի, որ թեկնածուծները լինեն այն հայերը, որոնք օտարերկրյա երկրների քաղաքացիներ են, թե՞ պետք է խնդրել, որ նրանք ձեռք բերեն առնվազն երկքաղաքացիություն:
 
Հակառակ դեպքում, տարօրինակ կլինի, որ մի խումբ օտարերկրյա քաղաքացիներ, թեկուզ հայեր, Երևանում նստած որոշումներ կայացնեն կամ խորհուրդներ տան, որոնք կարող են ազդել Հայաստանի բնակչության վրա:
 
5) Արդյոք նոր օրենսդիր մարմնի սփյուռքյան ներկայացուցիչները պետք է տեղափոխվեն Հայաստան՝ տարեկան նստաշրջաններին մասնակցելու համա՞ր, թե՞ ընդամենը կարող են Հայաստան գալ  կարճ ժամկետով՝ մասնակցելու ժողովներին, որտեղ քննարկվելու են համահայկական հարցեր:
 
Իհարկե, պետք չէ շտապել երկրորդ օրենսդիր մարմնի ձևավորման հարցում: Ինչպես նախարար Հայրապետյանն առաջարկեց՝ Հայաստանում և Սփյուռքում պետք է անցկացվեն բազմակողմանի խորհրդակցություններ՝ գտնելու մի այնպիսի լուծում, որը կբխի համայն հայության շահերից:
 
 
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի