Գահավիժողը բարձունք նվաճելու մասին չի երազում

Սամվել Խալաթյանի ստորագրությունն ընթերցողը լավ է հիշում մամուլից: Հետո, սակայն, արվեստասերներն անհամբերությամբ սկսեցին սպասել նրա հեղինակած բանաստեղծություններին, պիեսներին, երգիծական երկերին:

Նրա ստեղծագործությունները թարգմանաբար տպագրվել են ռուսերեն, ռումիներեն, պարսկերեն, անգլերեն և այլ լեզուներով: Ավելի քան 20 պիեսները Հայաստանի և արտերկրի բազմաթիվ թատրոններում, Հալեպի, Կիպրոսի, Լոս-Անջելեսի, Ստեփանակերտի, Թբիլիսիի հայկական թատրոններում 50-ից ավելի բեմադրություն են ունեցել:

«Վերջին ծաղրածուն» տրագիկոմեդիան SIBIU միջազգային թատերական փառատոնում համարվել է 2004 թ. լավագույն պիեսներից մեկը. անգլերեն և ռումիներեն լեզուներով հրատարկվել Եվրոպայի` տարվա լավագույնը ճանաչված դրամատուրգների Անթոլոգիայում:

Հեղինակել է կոմպոզիտոր Ստեփան Ռոստունու «Հարևաններ» ֆոլկ-օպերայի լիբրետոն…

«Կեսօրյա ստվերներ» վիպակի մոտիվներով «Շանթ» ՀԸ-ում նկարահանվել է «Անցյալի ստվերներ» սերիալը` 2013 թ.: Նրա բանաստեղծություններով, տեքստերով երգեր են գրվել:

Սամվել ԽԱԼԱԹՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը, կարծում ենք, նույնպես կհետաքրքրի ընթերցողին:

- Տարիների հեռվից գնահատելով Ձեր անցած ճանապարհը` ինչպե՞ս կներկայացնեք այսօրը` որտեղից ուր եք հասել:

- Ինձ ու շրջապատս սկսել եմ ընկալել ու հիշել երեք տարեկանից` Ալթայի երկրամասում, 1949-ին աքսորված հայերի Տյագուն գյուղից: 1954-ին վերադարձանք Հայաստան ու բնակություն հաստատեցինք Կիրովական քաղաքում: Տյագունի, Կիրովականում` լոռեցիներով, կարսեցիներով, մշեցիներով, սիրիահայերով ու ֆրանսահայերով բնակեցված մեր Էվակոբազա թաղամասի համուհոտով, հայրենասեր մարդիկ, նաև` ծնողներս, իմ առաջին ուսուցիչներն ու դաստիարակներն են եղել: Հետո` դպրոց, ինստիտուտ, լրագրողական աշխատանք, երգիծական պատմվածքներ, բանաստեղծություններ, պիեսներ, գրքեր, բեմադրություններ, մրցանակներ…

- Արդյո՞ք հեշտ է աշխատել ներկայիս պայմաններում, հատկապես այսօրվա հեռուստաընկերություններում

- Նախ` բարեբախտություն է, որ աշխատանք ունես: Երկրորդ, ամենուրեք, նույնիսկ համասեռ հիմնարկներում, աշխատանքի պայմանները տարբեր են` պայմանավոր ված գործատուի սահմանած ներքին օրենքներով ու կանոններով: Դրանք, որպես կանոն, չեն բխում աշխատողի շահերից` բոլոր առումներով: Հեռուստաընկերություններն էլ իրենց ներքին կանոններն ու օրենքները, տաբուներն ու թույլատրելի սահմաններն ունեն: Մեզանում, դասական ընկալմամբ, անկախ լրատվամիջոց չկա: Ծառայում են տարբեր քաղաքական շահերի, աշխատանքի հեշտ կամ դժվար լինելու խնդիրն իր տեղը զիջում է բարձր, թե ցածր վարձատրվելու խնդրին:

- Ինչի՞ վրա է բևեռացված մեր հասարակությունը, ի՞նչ որակ է ձևավորում արվեստը:

- Հանրությունն այսօր բևեռված է իր սոցիալական հարցերը մի կերպ լուծել-չլուծելու հիմնախնդրի վրա: Այսպիսի պայմաններում հասարակության վրա ճշմարիտ արվեստի ազդեցությունը թուլանում, զրոյի է հասնում: Մանավանդ որ, արվեստագետներն էլ նույն խնդիրներն ունեն: «Գահավիժողը բարձունք նվաճելու մասին չի երազում», -ասում է իմ պիեսներից մեկի հերոսը: Այսօր արվեստը ոչ մի որակ էլ չի ձևավորում, նրա առաքելությունը պարփակվել է ինտելեկտուալ փոքրամասնությանը մխիթարող ոգեղեն միջոց լինելում:

- Մի հետաքրքիր դեպք` Ձեր կյանքից:

- Երևանի վերնիսաժում նայում էի վաճառվող գրքերին: Վաճառողը Րաֆֆու «Խենթը» գնահատել էր 2000 դրամ, իմ գիրքը` 3000: Պատճառաբանեց` պահանջարկ չկա: Երկուսն էլ գնեցի: «Խենթը» տալուց հարցրեց` «Կարդալու ե՞ս…»: «Անպայման»,-ասացի: «Էս մեկն էլ ժամանակակից գրող է,- ցույց տվեց իմ գիրքը` չիմանալով, որ դրա հեղինակն եմ,-վատ չի գրում, բայց կարդա ու համեմատի, թե` ինչի՞ց` ո՞ւր ենք հասել»: Իսկ ես, նայելով գրքերի վրա մատիտով գրված գներին, արդեն հենց այդ մասին էի մտածում…

-Ըստ ձեզ, ո՞ րն է մեր ժամանակի ամենամեծ վտանգը:

- Արտագաղթը, շարունակվող թալանը, անպատժելիությունը:

- Մշակույթը ներկայացնում է տվյալ ժողովրդի դիմագիծը, կարո՞ղ ենք այսօր պարծենալ մեր մշակույթով:

- Իսկ կարո՞ղ ենք պարծենալ մեր ժողովրդի դիմագծով… Ժողովուրդը, կամ նրա մի գիտակից մասը, մաքառում է ազգային դիմագիծն ու արժեքները պահպանելու համար, մշակույթի, արվեստի գործիչները կամ նրանց մի տաղանդավոր մասն էլ մաքառում է նյութապաշտությունից բազմադարյան մշակույթը պաշտպանելու և դեռ նոր բան արարելու համար:

- Ինչպե՞ս եք տեսնում մեր երկրի ապագան:

- Ես լավատես եմ: «Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան»: Ավաղ, այդ գալ-գնալու միջոցին շատ արժեքներ ենք անդառնալի կորցնում…

- Շնորհաշատ շատ մտավորականների նման` Դուք էլ անցաք մութ ու ցուրտ տարիների միջով. ի՞նչ կարծիքի եք այն ժամանանակների ու ներկայիս հեռուստատեսության մասին, ի՞նչ կարծիքի եք հեռուստահաղորդումների մասին. ի՞նչ են տալիս դրանք հասարակությանը:

- Մութ ու ցուրտ տարիներին հեռուստատեսությունն անցման շրջան էր ապրում: Մի ոտքը անցյալում էր, մյուսը հուսալի հենման կետ էր փնտրում` առաջ գնալու համար: Բայց ֆիզիկական երևույթ հանդիսացող մթանը փոխարինեց ոգու խավարը, և սայթաքեցին, գլորվեցին խորխորատ: Հեռուստատեսությունն էլ, ԶԼՄ-ների տարատեսակ միջոցներն էլ, մեծամասամբ, քաղաքականացված են և տերերի, ավելի ճիշտ` կերակրողների պատվերներն են կատարում` այլևայլ նպատակներով: Ձգտում են մեծ լսարան ունենալ` տուրք տալով ամբոխավարությանը: Իհարկե, կան հատուկենտ հետաքրքիր հաղորդաշարեր, բայց դրանք լավագույն չես անվանի:

- Կա՞ մի բան, որ չասել չեք կարող:

- Ես մեծ ցավ եմ ապրում, որ հեռուստաթատրոնը վերացավ` տեղը զիջելով «հա-հա, հի-հի» անորակությանը: Վերականգնել է պետք: Բայց, Աստված մի արասցե, որ բեմադրությունները լինեն սերիալներին յուրահատուկ խոսվածքով ու պատմություններով:

- Ունե՞ք նպատակներ, որ չեք հասցրել իրագործել:

- Կյանքն ինքնին նպատակ է, մանավանդ` ստեղծագործողի համար: Դեռ չեմ հասցրել ավարտել:

- -Ո՞րն է Ձեր խրատը կամ խորհուրդն այսօրվա երիտասարդությանը:

- Ղոչա´խ կացեք: