ՀԱՄ` «ՆԱԼԻՆ», ՀԱՄ` «ՄԵԽԻՆ»

Մեթյու Բրայզան, պարզվում է, ադրբեջանցիների էլ «աչքի լույսը» չէ: Մոսկովյան վերջին հարցազրույցներից մեկն, ակներևորեն, խորապես հիասթափեցրել են մեր հարևան հանրապետության լրատվամիջոցներին` նույնիսկ անձամբ նրանից լսելով` «այսօր մենք ճանաչում ենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը» խոստովանությունը: Bakililar.AZ-ի թղթակցի տպագրած իր զրույցում ակնհայտ է նույնիսկ զայրույթը` երբ ամերիկացի դիվանագետը ծիծաղելով է պատասխանել նրա հարցերին: Իսկ զրույցը, որ տպագրում ենք աննշան կրճատումներով, բնականաբար` Ղարաբաղի և «նրա շուրջ» է: - Օրերս Երևանում դուք հայտարարեցիք, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը մոտ է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը` հիմնված 1975 թ. Հելսինկյան պայմանագրի հիմնարար երեք սկզբունքների վրա: Չէի՞ք կարող ավելի հանգամանորեն շարադրել ձեր այդ մտապատկերը` կարգավորման տվյալ տարբերակի վերաբերյալ: - Ես կարծում եմ, որ մեր բանակցությունների վրա ներգործող 3 գլխավոր սկզբունք կա. ուժի կիրառման մերժումը, պետության տարածքային ամբողջականության ճանաչումը և ազգերի ազգային ինքնորոշման իրավունքը: Գտնում եմ, որ ցանկացած հակամարտության մեջ (լինի դա Վրաստանում, թե Կովկասում` ցանկացած վայրում` Աբխազիայում, Ղարաբաղում, Մոլդովայում նույնպես), եթե մարդիկ խաղաղ լուծում են որոնում` ուրեմն պետք է այդ երեք սկզբունքներից բխող փոխզիջում գտնեն: Ինքս, օրինակ, ներկայացնում են երկիր, որը հիմնադրել են անջատվողականները: Որոշ ժամանակ անց մյուս երկրները ճանաչել են մեր անկախությունը. դա նորմալ է: Մենք ստացել ենք ինքնորոշման իրավունք: Եվ տարիներ հետո, XVIII դարում, մյուս նախկին գաղութները (արդեն` Իսպանիայի), նույնպես մեր օգնության կարիքն ունեցան` որպեսզի ճանաչեինք իրենց անկախությունը: Սակայն մենք ասացինք` «Չէ°, շնորհակալ ենք. դա մեր հետաքրքրությունների շրջանակում չէ»: Նրանք թե` «Բայց չէ՞ որ մենք ճանաչել ենք ձեր անկախությունը»: Մենք պատասխանեցինք, որ յուրաքանչյուր իրադրության դեպքում մոտեցում ները տարբերվում են իրարից: - Կարծում եմ` Ղարաբաղում հաճելիորեն կզարմանան` իմանալով, որ ԼՂ-ն համեմատում են ԱՄՆ-ի հետ` որպես նախկին գաղութային ժամանակներից անկախության համար պայքարող: - Հայաստանում` նույնպես (ծիծաղում է)… - Այնուամենայնիվ, ինչպե՞ս է հնարավոր այսօրվա իրավիճակում փոխզիջում գտնել` պահպանելով տարածքային ամբողջականությունը ու ազգային ինքնորոշման իրավունքը: Նկատի ունեմ Ղարաբաղը… - Դա առաջնորդների խնդիրն է: Ինքնորոշման իրավունքը կարող է հասցնել մինչև անկախության նվաճման կամ մինչև ինքնավարության: Եվ, որպես միջնորդ կամ իբրև դիվանագետ, ես կարող եմ որոշել, թե ինչ կարգավիճակ կլինի. բայց դա իմ խնդիրը չէ: Գուցե ժողովրդի ներկայացուցիչներն ապագայում որոշեն, որ Ղարաբաղի համար անկախ լինելն է լավ: Միգուցե որոշեն, թե լավ է` շատ բարձր մակարդակի (աստիճանի) անկախությամբ Ադրբեջանի մաս լինել: Բայց դա իմ խնդիրը չէ: Կարող եմ ասել, որ այսօր, միջազգային օրենքի համաձայն, մենք ճանաչում ենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: Բանակցություններ են ընթանում, և մենք փոխզիջում ենք որոնում… - Այդպիսով, կարելի է ասել, թե այն հարցը, որն, ըստ իմ ունեցած տեղեկությունների, քննարկվել է Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների վերջին հանդիպման ժամանակ, Ղարաբաղի ազգաբնակչության, այսպես կոչված, հանրաքվեի մասին է… - Տեսնում եմ` դուք տեղյակ եք: - Փորձում եմ: Եվ հավանաբար դուք պատահաբար «բերանից չթռցրիք», թե փոխզիջման տարբերակն ընտրելը ժողովրդի գործն է: Ես ձեզ ճի՞շտ եմ հասկացել: Դուք հենց դա՞ նկատի ունեք` ինչ-որ հանրաքվեի կամ, ինչպես ասում են, կամքի արտահայտման նման ինչ-որ բա՞ն: - Ես կնախընտրեի չմեկնաբանել երկու նախագահների քննարկման մանրամասները: Բայց կարող եմ ասել, որ այո, ժամանակ առ ժամանակ այդ հարցը ծագում է: Ադրբեջանի սահմանադրությամբ` հանրաքվեն պետք է անցկացվի Ադրբեջանի բոլոր քաղաքացիների մասնակցությամբ: Այդ դեպքում դա ի՞նչ կնշանակի Ղարաբաղի կարգավիճակի համար, ինչպիսի՞ն կլինի արդյունքը: Հայկական կողմն էլ հիմա այդ ուղղությամբ է մտածում` որն է լավագույն տարբերակը և ինչ արժեք կունենա հանրաքվեն, եթե ադրբեջանական կողմն ամբողջությամբ մասնակցի դրան: Իսկ գուցե ուրիշ որոշում, ուրիշ խոսք լինի, որը կարտացոլի ձայների քանակը Ղարաբաղի բնակչության կամ նախկին բնակչության, ովքեր կարող են մասնակցել քվեարկությանը: Սա խնդիր է նախագահների, այլ ոչ` ինձ համար: - Եվ դա նման է շրջանից քառակուսի հաշվարկելու խնդրին. այսինքն` անլուծելի է… - Եվ դա չէ գլխավորը: Ես չեմ պնդում, թե նախագահները լուծել են այդ հարցը: Բայց դա այն խնդիրներից է, որոնք պե°տք է լուծվեն: - Այդ տեսանկյունից կարո՞ղ եք ասել` տոկոսային ի՞նչ հարաբերություն կա Ղարաբաղի ներկայիս բնակչության և արտագաղթած այն ադրբեջանցիների միջև, ովքեր լքել են այն: - Դա ևս պետք է որոշակիացնել: Մենք գտնում ենք, որ բոլոր տեղահանվածներն ունեն վերադառնալու իրավունք. սա` սկզբունքորեն: Բայց մենք չենք կարող զավեշտի վերածել այդ հարցի լուծումը: Նախագահնե°րն են պարտավոր հստակեցնել ու լուծել` երբ, ինչ ձևով, ինչ պայմաններում և այլն… Այդ մասին նույնպես խոսվում է: - …Երբ օրինակ էիք բերում Միացյալ Նահանգները` որպես անջատվողականների հիմնադրած երկիր և երբ հիշում էիք, թե այն ժամանակ դրանից ինչպես էին ուզում օգտվել մյուս երկրները, արդյո՞ք նկատի չունեիք Կոսովոյի հիմնախնդրի լուծման նախադեպը: ԱՄՆ-ի բարձրաստիճան մի ներկայացուցիչ վերջերս հայտարարեց, որ եթե Կոսովոն անկախություն ստանա, ապա այդ նախադեպը որևէ հետևանք չի ունենա` ԱՊՀ տարածքում մյուս հակամարտությունների լուծման համար: Կցանկանայի` ըմբռնել այդ մերժումի տրամաբանությունը: Դիցուք, նախագահ Պուտինը պնդում է, որ նմանությունը բացահայտորեն ակնհայտ է և փորձում է պարզաբանել (բացատրել)` ինչու ամերիկյան կողմը դեռ հստակ չի մեկնաբանում, թե ինչու չի կարելի նույնպիսի զուգանմանություններ անցկացնել… - Մենք չենք ասել, թե չի կարելի. մենք ասում ենք, որ պետք չէ: Դա չպետք է լինի, բայց դա չի° արգելվում: Եթե ինչ-որ մեկը ցանկանում է, որ Կոսովոն նախադեպ դառնա, ուրեմն նրա` այդ մարդու համար այն կդառնա° նախադեպ: Մտածում եմ, որ Ռուսաստանում շատերը, նույնիսկ հարգելի նախագահ Պուտինը, ինձանից լավ են հասկանում Կովկասը, և նա չի ուզում, որ Կոսովոն Կովկասի համար նախադեպ դառնա… Դա սարսափելի կլինի նաև Հյուսիսային Կովկասի համար: Ես պարզապես տրամաբանություն չեմ տեսնում. եթե անջատվողականների մի խումբը անկախություն է ստանում, դա նշանակո՞ւմ է, որ աշխարհում բոլոր անջատվողականները ստանալու են և այդպես` մինչև աշխարհի վե՞րջը: Այստեղ տրամաբանություն չկա: Իրավիճակները տարբեր են: Այլապես ինչո՞ւ ենք մենք բանակցություններ վարում Ղարաբաղի շուրջ, եթե Ղարաբաղի հիմնախնդիրը կարող է լուծվել Կոսովոյի նմանությամբ: - Ինչո՞ւ եք դուք կենտրոնանում Կոսովոյի օրինակի վրա` Ղարաբաղի համար: Որքան հասկանում եմ` Պուտինը նախևառաջ նկատի ուներ Աբխազիայի և Հյուսիսային Օսիայի նմանությունը Կոսովոյին: - Կոսովոն չի կարող նախադեպ հանդիսանալ նաև Վրաստանում հակամարտությունների լուծման համար: Ռուսաստանի արտաքին գործերի փոխնախարարներ Կարասինի և Գրուշկոյի հետ ես հենց նոր եմ մասնակցել շատ հետաքրքիր բանակցությունների: Եվ մենք բոլորս համաձայնեցինք, որ այն, ինչ կատարվում է Կոսովոյում, չպետք է ազդեցություն ունենա ղարաբաղյան հակամարտության վրա: Որովհետև այդ հակամարտություններն իրարից հեռու են: Եթե մենք պահպանում ենք այդ տրամաբանությունը, և Կոսովոն Ղարաբաղի համար չի դառնում նախադեպ, ուրեմն ընդհանրապես գոյություն չունեն համապարփակ (բազմակողմանի) նախադեպեր: Ինչ վերաբերում է Վրաստանին, ապա իրավիճակն այնտեղ եզակի է` այնպես, ինչպես եզակի է յուրաքանչյուր նման իրավիճակը: Եվ մենք հուսով ենք, որ այնտեղ կողմերը քայլ առ քայլ մոտենում են այն իրավիճակին, երբ Հյուսիսային Օսիան կստանա ինքնավարություն` Վրաստանի կազմում: Դա մեր ցանկությունն է, մեր քաղաքականությունը: Այսուհանդերձ` չեմ պնդում, թե այդպես էլ կլինի: Բայց մենք դրան ենք ձգտում: