«Մենք չպետք է անդամակցենք ՆԱՏՕ-ին»
ՀՀ վարչապետ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը «Մոսկովսկի կոմսոմոլեց» թերթին -Պարոն վարչապետ, ինչպե՞ս եք Դուք վերաբերվում ընդդիմության` ընտրությունների կեղծման վերաբերյալ հայտարարություններին: -Նորմալ եմ վերաբերվում: Առաջին անգամ այդ մասին ինձ հարց տվեցին, երբ ես մայիսի 12-ի առավոտյան քվեարկում էի իմ ընտրատեղամասում: Ընտրությունները դեռ նոր էին սկսվել, սակայն արդեն խոսում էին ընտրակեղծիքների մասին: Միգուցե խորհրդարան չանցնելու դեպքում մենք նույնպես սկսեինք այդպես խոսել: -Հայաստանում տիրող իրավիճակն առաջին հայացքից շատ նման է ռուսաստանյան իրադրությանը: Կա իշխանական կուսակցություն` Հանրապետականը, ինչպես մեզ մոտ` «Եդինայա Ռոսսիյա»-ն: Վերջերս ստեղծվեց երկրորդ իշխանական կուսակցությունը` «Բարգավաճ Հայաստան»-ը, եւ վերլուծաբաններն անմիջապես սկսեցին խոսել «Սպրավեդ լիվայա Ռոսսիյա»-ին նմանության մասին: Ձեզ մոտ նաեւ նախագահական ընտրություններն են անցկացվելու գրեթե մեր ընտրությունների հետ միաժամանակ: Եթե շարունակենք նմանությունների այս շարքը, ապա թերեւս հարկ կլինի խոսել հայկական «Հետնորդ» օպերացիայի մասին… -Չեմ կարծում, որ մեզ մոտ որեւէ օպերացիա կլինի: Քանի որ ես դեռ մեկ տարի առաջ ասել եմ, որ նախագահական ընտրություններում իմ թեկնածությունն առաջադրելու մասին որոշում կընդունեմ միայն այն դեպքում, եթե մեր Հանրապետական կուսակցությունը ընտրություններում առաջատար լինի: Այս ընտրությունները ցույց տվեցին, թե արդյոք ժողովուրդը վստահո՞ւմ է մեր քաղաքականությանը: -Կարո՞ղ է, արդյոք, Ռոբերտ Քոչարյանն, ինչ-որ հանգամանքների դեպքում, որոշում ընդունել երրորդ ժամկետով պաշտոնավարելու վերաբերյալ: -Նա բազմիցս ասել է, որ իր համար բացառում է այդ տարբերակը: -Հայաստանի ներսում ունե՞ք արդյոք քաղաքական թշնամիներ: Ովքե՞ր են նրանք: -Ես չեմ գտնում, որ պետք է թշնամիներ ունենամ Հայաստանում: Հնարավոր է` ինչ-որ մեկն ինձ իր թշնամին է համարում, սակայն ես ինձ որեւէ մեկին թշնամի չեմ համարում: -Կփոխվի՞ արդյոք Հայաստանի արտաքին քաղաքական կուրսը ընտրություններից հետո: -Նախ եւ առաջ, արտաքին քաղաքականությունն օրենքով համարվում է Նախագահի գործունեության ոլորտ: Սակայն մեր կուսակցությունը մշտապես ներգրավված է եղել այդ ոլորտում, նախագահը միշտ խորհրդակցում էր մեզ հետ, այնպես որ դա մեր ընդհանուր քաղաքականությունն է: Այդ իսկ պատճառով, չեմ կարծում, որ ինչ-որ բան կարող է արմատապես փոխվել: -Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը համարվում է «փոխլրացնող»: Այդ խրթին եզրը նշանակում է, որ ի տարբերություն, օրինակ, Վրաստանի, հայ քաղաքական գործիչները չեն կարծում, որ Արեւմուտքի հետ լավ հարաբերություններ ունենալու համար անհրաժեշտ է անմիջապես ընդհարվել Ռուսաստանի հետ: Սակայն վերջերս Ձեզ մոտ հետզհետե ավելի բարձր կոչեր են հնչում արտաքին կողմնորոշման մեջ աշխարհում տիրող իրադրության փոփոխություններին համապատասխան շտկումներ կատարելու վերաբերյալ: Եւ, իհարկե, ենթադրվում է, որ Հայաստանը պետք է որոշակի հեռավորություն պահպանի Ռուսաստանից: Ինչպե՞ս եք Դուք վերաբերվում դրան: -Անկեղծ ասած` չեմ հասկանում, թե աշխարհում այդ ինչ լուրջ փոփոխություններ են տեղի ունեցել: Աշխարհում միշտ ինչ-որ բան փոփոխվում է, հուսամ` դեպի լավը: -ԱՊՀ-ում Ռուսաստանի դիրքերը լրջորեն թուլացել են, մասնավորապես խարխլված են նրա դիրքերը Վրաստանում: -Վրաստանում կարող է եւ խարխլվել են, մեկ այլ տեղում ամրապնդվել են: Եւ հետո, ինչո՞ւ դա պետք է ազդեցություն ունենա Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունների վրա: Ես չեմ գտնում, որ Ռուսաստանը թուլացել է: -Այսինքն, եթե Դուք դառնաք նախագահ, Հայաստանի կուրսը չի՞ փոխվի -Ես գտնում եմ, որ մեր կողմից ներկայումս իրականացվող քաղաքականությունը ձեռնտու է հայ ժողովրդին: -Դուք տեղյա՞կ եք, որ Ձեզ համարում են Հայաստանի ամենաարեւմտամետ քաղաքական գործիչներից մեկը: Նախագահ Քոչարյանը ոչ մի անգամ պաշտոնական այցով չի եղել ԱՄՆ-ում: Մինչդեռ Դուք, որպես Պաշտպանության նախարար եւ Հայաստանի ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար, 2005 թ. պաշտոնական այց կատարեցիք ԱՄՆ, հանդիպումներ ունեցաք Պենտագոնում: Ձեզ են վերագրում նաեւ Երեւանում ՆԱՏՕ-ի տեղեկատվական կենտրոնի բացումը, հայ զինծառայողներին Իրաք գործուղելը… -ՆԱՏՕ-ի կենտրոնի առնչությամբ կասեմ, որ դա, ամենայն հավանականությամբ, մտածել են այստեղ իմ հանդեպ անբարյացակամ տրամադրվածները, հետո դա հասել է ձեզ մոտ` Ռուսաստան: Բանն այն է, որ ՆԱՏՕ-ի գրասենյակը վաղուց բացված է Մոսկվայում, եւ այն նույն պայմաններով, ինչ որ մեզ մոտ: Թե՞ կարծում եք, որ Ռուսաստանին կարելի է համագործակցել ՆԱՏՕ-ի հետ, իսկ Հայաստանն ու ՆԱՏՕ-ն պետք է պոզահարե՞ն միմյանց: Ճիշտն ասած, ես ուրախ եմ, որ Ռուսաստանում որոշներն ինձ արեւմտամետ են համարում: Որովհետեւ Արեւմուտքում էլ շատերը գտնում են, որ ես ռուսամետ եմ: Եւ դա հստակ հաստատում է այն, որ իրականում ես հայամետ գործիչ եմ: -Ճի՞շտ է արդյոք, որ խորհրդարանի նախկին խոսնակ Արթուր Բաղդասարյանը ստիպված էր թողնել իր պաշտոնն այն բանից հետո, երբ նա գերմանական թերթին տված հարցազրույցում ասել էր, որ Հայաստանը պետք է անդամակցի ՆԱՏՕ-ին: Ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանին հարկավո՞ր է անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին: -Այն ժամանակ մեր խորհրդարանի խոսնակը հայտարարել էր, որ հարցազրույցում ոչ մի նման բան չի ասել: Մենք այսօր գտնվում ենք անվտանգության մի համակարգում, որը մեզ լիովին բավարարում է: Եւ մենք չենք պատրաստվում որեւէ բան փոխել: Ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է անդամակցենք ՆԱՏՕ-ին: -Ներկա դրությամբ ի՞նչ մակարդակի վրա է Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ ռազմատեխնիկական համագործակցությունը: -Լավ մակարդակի վրա է: Այն մեզ ձեռնտու է: Մեր սպաների մի մասին վերապատրաստում են Ռուսաստանում, մյուս մասին` Արեւմուտքում, եւ մենք դա երբեք չենք թաքցրել: Իսկ Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը մեզ ձեռնտու է այն պատճառով, որ մենք, որպես ՀԱՊԿ անդամ, կարող ենք Ռուսաստանից ռազմական արտադրանք գնել այն գներով, ինչ գներով ռուսական բանակն է գնում: -Իսկ առկա՞ է արդյոք հետախուզության, հատուկ ծառայությունների համագործակցություն: -Այո, դա եւս լավ մակարդակի վրա է: Մենք Ռուսաստանի հետ համագործակցում ենք ռազմական բնագավառի բոլոր ոլորտներում: -Իսկ Արեւմուտքի հե՞տ: -Արեւմուտքի հետ նույնպես: Հիմա մենք ՆԱՏՕ-ի հետ իրականացնում ենք Հայաստան-ՆԱՏՕ անհատական գործընկերության գործողությունների ծրագիրը: Դա համագործակցության լավ մակարդակ է: Մենք մտադիր ենք խորացնել այդ հարաբերությունները: Դա օգտակար է: -Դուք ինչպե՞ս կգնահատեիք Հայաստանի զինված ուժերի զարգացման աստիճանը Հարավային Կովկասի մյուս երկրների համեմատությամբ: -Ասում են, դա ավելի լավ է երեւում ռազմադաշտում: Բայց տա Աստված, որ նման բան տեղի չունենա: Արեւմտյան ռազմական փորձագետներից մեկն այսպիսի գնահատական է տվել. Հայաստանում կան զինված ուժեր, որոշ այլ երկրներում` զինված մարդիկ: -Վերջերս տարածաշրջանում սկսել է ակտիվանալ Թուրքիան: Ձեւավորվում է Թուրքիա-Ադրբեջան-Վրաստան առանցքը, ինչը Հայաստանին սպառնում է լիակատար մեկուսացմամբ: Դուք Ռուսաստանի հետ ընդհանուր սահման չունեք: Եթե Վրաստանն ու Ադրբեջանը մտնեն ՆԱՏՕ-ի կազմի մեջ, դուք շրջապատված կլինեք ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներով: Արդյո՞ք դա վտանգ է ներկայացնում ձեզ համար: -Ես ուրախ եմ, որ Ռուսաստանում արդեն սկսում են գիտակցել, որ Ադրբեջանը կարող է ՆԱՏՕ-ի անդամ դառնալ… Մինչ այժմ բազմաթիվ ռուս գործիչներ հույս ունեին, որ այդպիսի բան երբեք տեղի չի ունենա: Բնականաբար, յուրաքանչյուր երկիր ինքն է ընտրում անվտանգության իր համակարգը, եւ մենք իրավունք չունենք որեւէ պահանջ ներկայացնել Վրաստանին: Սակայն մենք իրավունք ունենք հուսալ, որ Վրաստանը մեր հարեւանն է եւ երբեք ոչինչ չի անի Հայաստանին վնաս հասցնելու համար: Իսկ վտանգ, իհարկե, կա: Սակայն մենք մեր միջոցառումներն ենք ձեռնարկում Ռուսաստանի հետ հուսալի հաղորդակցություն ունենալու համար: -Իսկ եթե Վրաստանը մեկուսացնի ձեզ Ռուսաստանի՞ց: -Ի՞նչ է նշանակում «մեկուսացնի»: Ամեն ինչ այնքան վատ չէ, ինչպես Դուք են նկարագրում: Այդ առիթով կարող եմ անեկդոտ պատմել: Երկու ընկեր որսի են գնում: Մեկը հարցնում է. «Իսկ եթե արջը գա, ի՞նչ ենք անելու»: - «Կկրակենք նրա վրա»: - «Իսկ եթե վրիպե՞նք»: -«Այդ դեպքում կփախչենք»: -«Իսկ եթե նա մեզ հասնի՞»: -«Ծառը կբարձրանանք»: - «Իսկ եթե չհասցնե՞նք»: -«Լսիր, դու ո՞ւմ ընկերն ես` ի՞մ, թե՞ արջի»: -Հայկական մամուլը գրում էր, թե իբր Դուք ամերիկացիներին ինչ-որ խոստումներ եք տվել Ղարաբաղյան հարցում փոխզիջման գնալու վերաբերյալ: Փոխզիջման էությունը կայանում է նրանում, որ Հայաստանի զինված ուժերը կարող են դուրս բերվել «անվտանգության գոտուց» (Ղարաբաղի շուրջ Ադրբեջանի 7 շրջաններ, որոնք զբաղեցված են հայկական զորքի կողմից- հեղ.) եւ դրանց փոխարեն միջազգային խաղաղապահ ուժեր կգան: Այդպե՞ս է դա: -Առաջին անգամ եմ լսում, որ ինչ-որ մեկին ինչ-որ խոստումներ եմ տվել: Կարելի է ամուսնանալու խոստում տալ, սակայն չէ՞ որ խոսքն ավելի լուրջ բաների մասին է: Մենք ոչ ոքի ոչինչ չենք խոստացել: Ես մանրամասն ծանոթացել եմ Ադրբեջանի նախագահի հայտարարությանն այն մասին, որ բանակցություններն ընթանում են հենց այն հունով, որի մասին Դուք ասում էիք: Նա ուղղակի ցանկալին որպես իրականություն է ներկայացնում: Մենք ունենք մեր դիրքորոշումը Ղարաբաղի վերաբերյալ, եւ այն ոչ մի կերպ չի փոխվել: Այն կայանում է նրանում, որ ղարաբաղցիները պետք է ունենան բոլոր երաշխիքները, որ անվտանգ կբնակվեն այն տարածքում, որտեղ դարերով ապրել են: -Ղարաբաղը ինքնորոշվել է հանրաքվեով, համաձայն ԽՍՀՄ օրենքի: Այնուհետեւ Ադրբեջանը ագրեսիա իրականացրեց Ղարաբաղի նկատմամբ: Ռազմական գործողություն ների արդյունքում ստեղծվեց անվտանգության գոտի: Մենք գտնում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը ինքնորոշվելու լիակատար իրավունք ունի: Սա` առաջինը: Երկրորդ: Մենք գտնում ենք, որ Ղարաբաղը չի կարող գոյատեւել որպես անկլավ: Այդ պատճառով նա պետք է ցամաքային սահման ունենա Հայաստանի հետ: Եվ` երրորդ: Պետք է հստակ երաշխիքներ լինեն, որ մարտական գործողությունները չեն վերսկսվի: Հենց այդ նպատակով է ստեղծվել անվտանգության գոտին: Այս երեք պայմաններով ենք մենք գնում հարցի խաղաղ կարգավորմանը: -Դուք կհամաձայնեք, որ միջազգային խաղաղապահ ուժերը մտնեն Ղարաբաղ: -Ոչ մի վատ բան չեմ տեսնում նրանում, որ այդ ուժերն անվտանգություն եւ խաղաղություն ապահովեն: -Իսկ Ձեր արեւմտյան բարեկամները Ձեզ տրամադրո՞ւմ են արդյոք խաղաղապահների մուտքին: -Իմ «արեւմտյան բարեկամնե՞րը»: Գիտեք, ես սկսում եմ կասկածել, որ Դուք աշխատում եք բոլորովին ոչ «Մոսկովսկի կոմսոմոլեց»-ում… Մենք «բարեկամների» հետ չէ, որ բանակցություններ ենք վարում: Մենք բանակցում ենք Ադրբեջանի հետ: Ղարաբաղյան հարցի խաղաղ կարգավորմամբ զբաղվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ի դեպ, որի համանախագահներից է նաեւ Ռուսաստանը: Ռուսաստանից բացի, համանախագահ են նաեւ ԱՄՆ-ն եւ Ֆրանսիան: Ուրիշ ոչ ոքի հետ մենք բանակցություններ չենք վարում: -Ինչո՞ւ Ղարաբաղը չի մտնում ԱՊՀ մյուս չճանաչված պետությունների` Աբխազիայի, Հարավային Օսիայի եւ Մերձդնեստրի կողմից ստեղծված կառույցների ու միությունների մեջ: Տպավորություն է ստեղծվում, որ դա գիտակցված որոշում է չափազանց «ռուսամետ» հանրապետությունների շարքում առանձնանալու նպատակով` այն հույսով, որ Արեւմուտքի կողմից ինչ-որ հատուկ վերաբերմունք կլինի… -Որովհետեւ Ղարաբաղի հարցը տարբերվում է մյուս հարցերից: Ղարաբաղը օրինական հիմքով ստեղծված հանրապետություն է: Այն ձեւավորվել է ԽՍՀՄ օրենքի համաձայն` հանրաքվեի ճանապարհով: -Տեղեկատվություն կա, որ Ռուսաստանն, այնուամենայնիվ, ՄԱԿ-ում վետո կդնի Կոսովոյի անկախության վերաբերյալ որոշման վրա: Եւ եթե արեւմտյան երկրները, այնուհան դերձ, ճանաչեն Կոսովոն, Ռուսաստանն ի պատասխան կճանաչի Աբխազիայի եւ այլոց անկախությունը: Իսկ Ղարաբաղը կմնա այդ շարքից դուրս: -Իսկ այդ դեպքում ինչո՞ւ էին այսքան տարիներ խոսում տարածքային ամբողջականության մասին: -Իրավիճակը փոխվում է… -Շատ լավ: Այ, երբ կփոխվի, այդ ժամանակ կտեսնենք: Մենք միշտ համարել ենք, որ ինքնորոշման սկզբունքը ցանկացած ժողովրդի անբաժանելի իրավունքն է: Իսկ ինչ-որ մեկին չարացնելու մեջ իմաստ չեմ տեսնում: -Դուք առաջատար դերերում հայտնվեցիք հենց Ղարաբաղի համար պայքարի շնորհիվ, այնպես չէ՞: 80-ականների վերջին գլխավորում էիք Ղարաբաղի ինքնապաշտպանութ յան կոմիտեն: Իսկ ե՞րբ էր ավելի հեշտ` պատերազմո՞ւմ, թե՞ հիմա` մեծ քաղաքականության մեջ: Պատերազմում երբեք հեշտ չի լինում: Պատերազմը լի է ոչ միայն ուրախությամբ, այլեւ կորստի դառնությամբ: Դա չափազանց ցավալի է: Մեր պայքարն անհավասար էր, զոհվեցին մեր բազմաթիվ ընկերները, բարեկամները: Դա շատ ավելի ծանր է տանել, քան քաղաքական ինտրիգները: Չի կարելի քաղաքականությունը համեմատել պատերազմի հետ, դրանք անհամադրելի բաներ են: -Դուք խոսեցիք ուրախության մասին: Ի՞նչ ուրախություն կարող է լինել պատերազմում: -Հաղթանակի բերկրանքը, իհարկե:
