«Արևմուտքը ստիպված կլինի ընդունել տարածաշրջանի նոր իրողությունները»
ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՎԱՇԻՆԳՏՈՆԻՑ ԵՎ ԲԱՔՎԻՑ
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հայտարարեց Ադրբեջանին տրամադրվող ռազմական օգնությունը դադարեցնելու, Բաքվի պաշտոնյաների հետ հանդիպումների դադարեցման մասին, ինչպես նաև խորհուրդ տվեց Հայաստանի տարածքով ճանապարհ կառուցել դեպի Նախիջևան։ Դրան հաջորդեց Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի կտրուկ արձագանքը։ Քաղաքական մեկնաբան Հաջի Նամազովի կարծիքով՝ Արևմուտքը ստիպված կլինի ընդունել տարածաշրջանի նոր իրողություններն ու դրանց հիման վրա կառուցել իր քաղաքականությունը։ «Հակառակ դեպքում կկանգնի Հարավային Կովկասում իր ազդեցության բոլոր լծակները կորցնելու վտանգի առաջ»,- ընդգծել է փորձագետը։
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը և Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն կոշտ հայտարարություններ են փոխանակել։ JAMnews-ի ադրբեջանական խմբագրությունը քաղաքական մեկնաբան Հաջի Նամազովին խնդրել է խոսել հայտարարությունների էության և դրանց պատճառների մասին։
Ի՞նչ տեղի ունեցավ
- ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի և Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի միջև բանավոր փոխհրաձգությունը բոլորովին պատահական չէ։ Ես կասեի, որ Նահանգները շատ ուշացել են իրենց հայտարարություններով, ուստի, անկեղծ ասած, ծիծաղելի են թվում։
Եկեք մանրամասն նայենք տեղի ունեցածին, որպեսզի ամեն ինչ պարզ դառնա ձեր ընթերցողների համար, ովքեր առանձնապես չեն հետևում մեր տարածաշրջանում արևմտյան քաղաքականության վայրիվերումներին։
ԱՄՆ Կոնգրեսը լսումներ է անցկացրել «Լեռնային Ղարաբաղում տիրող իրավիճակի» վերաբերյալ։ Կոնկրետ երկրի որևէ տարածաշրջանում իրավիճակի քննարկումն այն պետության խորհրդարանում, որի քաղաքացիներ այնտեղ չեն եղել և չկան, սովորական տրամաբանության մեջ չի տեղավորվում։ Բայց ԱՄՆ-ն իրեն համարում է ողջ մոլորակի տերը, ուստի մենք չենք կենտրոնանա այս զարմանալի փաստի վրա։
ԱՄՆ արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի տեղակալը մի քանի կոշտ հայտարարություններ է արել քննարկումների ժամանակ։ Նա հայտնել է, որ ԱՄՆ-ը կդադարեցնի ռազմական օգնությունն Ադրբեջանին, այսուհետև Ադրբեջանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ բանակցություններ չի վարի, և պաշտոնական Բաքուն պետք է տարածաշրջանային հաղորդակցությունները բացի Հայաստանի տարածքով՝ դրանց նկատմամբ Հայաստանի ինքնիշխանությունը պահպանելու պարտադիր պայմանով։
Ո՞ւմ է իրականում անհրաժեշտ ռազմական օգնություն
- ԱՄՆ ռազմական օգնության կարիքն Ադրբեջանն ընդհանրապես չունի։ Այն ժամանակ, երբ երկիրը միլիարդավոր դոլարների պաշտպանական ծախսեր է նախատեսում, Վաշինգտոնից ստացվող միլիոնները գործնականում ոչ մի նշանակություն չունեն: Սակայն ԱՄՆ-ը միշտ էլ ունեցել է Ադրբեջանի ռազմական աջակցության կարիքը: Ադրբեջանցի զինվորականները ծառայել են Աֆղանստանում և Կոսովոյում։ Ամերիկյան ռազմական ինքնաթիռներն օգտագործել են Բաքվի օդային նավահանգիստը՝ իրենց ուժերը տարածաշրջանի երկրներ տեղափոխելու համար։ ԱՄՆ իշխանությունները բազմիցս շնորհակալություն են հայտնել Ադրբեջանին ցուցաբերած ռազմական օգնության համար։ Այսինքն՝ դեռ պետք է պարզել, թե այս առումով ով է ում պետք։
Ես կցանկանայի կանգ առնել տխրահռչակ 907 լրացման վրա, որն արգելում է ռազմական օգնության տրամադրումն Ադրբեջանին։ Այն ընդունվել է Վաշինգտոնում 1992 թվականին՝ ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ամենաթեժ պահին, երբ Ադրբեջանի շրջանները մեկը մյուսի հետևից օկուպացվում էին։ Այն ժամանակ ԱՄՆ-ը նույնիսկ չէր ուզում լսել այնպիսի հայեցակարգի մասին, ինչպիսին պետությունների տարածքային ամբողջականությունն է, և Բաքվին զրկեց իր օգնությունից։ Դա այն ժամանակ էր, երբ ծայրահեղ ծանր վիճակում հայտնված երիտասարդ պետությանն այդ աջակցությունն իսկապես անհրաժեշտ էր։
Եվ հիմա նորից հիշել են 907-րդ լրացումը, իբր, Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու նպատակով։ Ի՞նչ անվանել սա, եթե ոչ կեղծավորություն:
Ադրբեջանը հրաժարվել է բանակցություններից
- Ինչ վերաբերում է ադրբեջանական կողմի հետ բանակցություններին, ապա ամեն ինչ այս դեպքում էլ ինչ-որ տեղ համոզիչ չի թվում։ Պետքարտուղարության հակաադրբեջանական հայտարարություններից անմիջապես հետո Ադրբեջանը հրաժարվեց նոյեմբերի 20-ին Վաշինգտոնում նախատեսված Բայրամով-Միրզոյան բանակցություններից։ Ինչը միանգամայն տրամաբանական է։
Բայց այդքանից հետո ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի ներկայացուցչի հայտարարությունը Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության գործընթացին աջակցելու մասին լիովին անտրամաբանական է դիտվում։ Ինչպես են ԱՄՆ-ում դա պատկերացնում, հավանաբար, Բլինքենից բացի ոչ ոք չգիտի։
Ո՞րն է այս հայտարարությունների պատճառը
- Եվ վերջապես, ամենակարևորը։ Կոնկրետ ինչի՞ շուրջ է այս ամբողջ աղմուկը:
Այն բանից հետո, երբ Հայաստանը կտրուկ շրջվեց դեպի Արևմուտք, Վաշինգտոնն ու Բրյուսելը շատ արագ հասկացան, որ հնարավոր է այս երկիրը պոկել ռուսական պրոտեկտորատից։ Բայց ամպագոռգոռ հայտարարություններ անելու և իր ներկայությունը հեռուն գնացող մտադրություններով քողարկելու համար անհրաժեշտ էր համոզիչ փաստարկ: Սկզբում արևմտյան ուժերի ծրագրերին ձեռնտու էր Զանգեզուրի միջանցքի թեման, որը օրակարգային էր Բաքվում և Մոսկվայում։
Այլ կերպ ասած՝ Նախիջևան տանող միջանցքն ուժով ճեղքելու նպատակով Ադրբեջանի հնարավոր ագրեսիայից Հայաստանը պաշտպանելը դարձել էր ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի հիմնական թեզը։
Այն ժամանակ այդ հայտարարությունները կարող էին ճիշտ ժամանակին լինել, բայց ոչ հիմա։ Ինչո՞ւ։
Որովհետև Ադրբեջանը շատ ուժեղ քայլ կատարեց՝ հայտարարելով Զանգեզուրի միջանցքի նկատմամբ հետաքրքրության կորստի մասին։ Բաքուն որոշեց, որ ավելի հեշտ է դեպի Նախիջևան ճանապարհ կառուցել Իրանի տարածքով, քան այն ստանալ Երևանից։ Նախ այն պատճառով, որ Երևանը «Խաղաղության խաչմերուկի» ոգով գեղեցիկ հայտարարություններից բացի ոչինչ չէր առաջարկում։ Ինքը՝ ճանապարհն էլ չկա, չի կառուցվում, և դժվար է նույնիսկ պատկերացնել, թե երբ ճանապարհը պատրաստ կլինի Հայաստանի տարածքում։
Իսկ կողքին Իրանն է՝ պատրաստի ենթակառուցվածքով, և ամենևին դեմ չէ Արևելքը Արևմուտքին կապող նախագծի հավելյալ միլիարդներին։ Ի դեպ, Իրանը շահում է այն ամենից, ինչ կատարվում է, ինչով էլ կարելի է բացատրել Զանգեզուրի միջանցքի անհնարինության հետ կապված նրա սիրախաղը պաշտոնական Երևանի հետ։
Այս շրջադարձը դուր չեկավ Արևմուտքին, քանի որ նրանց բոլոր ծրագրերը փլուզվեցին: Ինչի՞ հետևում թաքնվել հիմա, երբ Զանգեզուրի միջանցքը ոչ մեկին պետք չէ, իսկ Ադրբեջանը Հայաստանի հարավի համար նոր պատերազմի չի պատրաստվում։
Վաշինգտոնը որոշեց չծանրաբեռնել ինքն իրեն երկար մտքերով և մեկ հայտարարությամբ, իբր, արգելեց Ադրբեջանին Իրանով ճանապարհ կառուցել դեպի Նախիջևան։ Բայց ո՞վ կարող է արգելել Բաքվին ճանապարհ կառուցել իր իսկ տարածքում հարևան պետության տարածքով, որը դրան դեմ չէ։ Այստեղ քննարկման առարկա չկա։
Թե ինչպես կավարտվի այս ամենը, դեռ պարզ չէ: Պարզ է միայն մի բան՝ Արևմուտքը ստիպված է լինելու ընդունել տարածաշրջանի նոր իրողությունները և դրանց հիման վրա կառուցել իր քաղաքականությունը։ Հակառակ դեպքում կկանգնի Հարավային Կովկասում իր ազդեցության բոլոր լծակները կորցնելու վտանգի առաջ։
JAMnews․ Բաքու
